Ένα σκίτσο των Ψαρών 10 χρόνια μετά την καταστροφή (1834)

Το χαρτογραφικό HMS Beacon

      Το σκίτσο των καταστρεμμένων Ψαρών  του Richard Copeland το είχα ακουστά χρόνια . Όσο όμως και αν το αναζήτησα σε ψηφιακές βιβλιοθήκες και συλλογές πουθενά δεν κατάφερα να το εντοπίσω . Μέχρι που πρόσφατα έτυχε να αγοράσω έναν χάρτη . Ο χάρτης αυτός είναι ένας ναυτικός  χάρτης του Αμερικάνικου πολεμικού ναυτικού ,του 1941. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τέσσερις διαφορετικούς χάρτες τυπωμένους μαζί. Περιλαμβάνονται το νησί του  Αϊ-Στράτη , η ακτές της Μύρινας (Κάστρο) και του Πουρνιά της νήσου Λήμνου και το σύμπλεγμα των Ψαρών. Ο χάρτης των Ψαρών είναι μια ανατύπωση του χάρτη που σχεδίασε ο Copeland to 1834 ,διορθωμένος από την ελληνική υδρογραφική υπηρεσία το 1935, όπως διαβάζουμε στο υπόμνημα του. Στην άκρη λοιπόν αυτού του χάρτη υπάρχει ανατύπωση και του περίφημου σκίτσου των καταστεμένων Ψαρών που σχεδίασε ο Copeland.

Χάρτης του Αμερικάνικου Πολεμικού
Ναυτικού 1941 επάνω είναι σημειωμένες
οι θέσης των Γερμανών στα Ψαρά
(Χωριό και Φανάρι)

     Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Richard Copeland ήταν ένας Βρετανός αξιωματικός του Βρετανικού Ναυτικού. Ως κυβερνήτης του χαρτογραφικού πλοίου HMS Beacon πραγματοποίησε πολλές χαρτογραφήσεις της Μεσογείου και ως εκ τούτου και των ακτών και νησιών του Αιγαίου πελάγους. Στα Ψαρά βρέθηκε το 1834 όπου τα βρήκε σχεδόν έρημα. Ελάχιστοι Ψαριανοί έχουν επιστρέψει. Η πόλη των Ψαρών ήταν πλήρως κατεστραμένη.  Δεν ξέρουμε αν το σκίτσο έγινε από τον ίδιο η από άλλο μέρος του πληρώματος . Ως κυβερνήτης του πλοίου ο χάρτης αλλά και το σκίτσο των Ψαρών έλαβε το όνομα του. Ο δημιουργός έκατσε στην Βίγλα, λίγο πιο κάτω από τους ερειπωμένους ανεμόμυλους, και με το πενάκι του σχεδίασε αυτό που έβλεπε. Την πόλη των Ψαρών γεμάτη ερείπια, σπίτια ισοπεδωμένα ή μισογκρεμισμένα. Μόνο στον Κάβο βλέπουμε να στέκονται τα αρχοντικά του Μοναρχίδη και  του Αποστόλη, αυτά που σήμερα είναι θέμα χρόνου να καταρρεύσουν , μαζί τους και το Αρχοντικό  του Γιαννίτση που πρόσφατα ευτυχώς αναστηλώθηκε από τον Νικόλαο Δημητρέλη και μπορούμε να καταλάβουμε πως ήταν τα προεπαναστατικά αρχοντικά του Κάβου , αλλά για το συγκεκριμένο κτήριο θα σας γράψω άλλη φορά. Στην κορυφή της Μαύρης Ράχης  τα απομεινάρια της έκρηξης του Παλιόκαστρου και λίγο πιο δεξιά η καμένη εκκλησία του Αι- Νικόλα, η μητρόπολη του Αιγαίου, και το κτήριο της Βουλής των Ψαρών. Δίπλα στον Μόλο του Βαρβάκη διακρίνονται τα ερείπια από τα σιλό του λιμανιού και τους μύλους της Μαύρης Ράχης. Ενώ αριστερά στο σκίτσο διακρίνουμε την εκκλησία της Αγιά Σοφιάς, τον Οίκο Ιστιοφόρων δηλαδή  Ναυτικό Επιμελητήριο των Ψαρών (Παλιό Σχολείο), το σήμερα κατεστραμμένο σπίτι του Παγκάρα στον Κατσούνι και τα Σπιτάλια (λοιμοκαθαρτήριο), όλα τους μισογκρεμισμένα. Κάτω από το σκίτσο διαβάζουμε «Η ερειπωμένη πόλη των Ψαρών και το κάστρο» και από κάτω σημειώνει «από  τους ανεμόμυλους» δηλαδή την τοποθεσία που σχεδιάστηκε.

         Το σκίτσο αυτό από το χάρτη του  Copeland είναι η μοναδική απεικόνιση των Ψαρών μόλις 10 χρόνια μετά την Καταστροφή και πριν αρχίσουν οι Ψαριανοί να επιστρέφουν. 

Ανδρέας Μ. Καραγιώργης