Ολοκαύτωμα Ψαρών... αντί των τετριμμένων...

Ο Μοναχός Πυρπολητής Ιωάσαφ Νικολάρας

      Πριν ακριβώς 191 χρόνια μια νύχτα σαν την σημερινή 6 προς 7 Ιουνίου 1822  κάτι  μαγικό , παραμυθένιο συνέβη στο λιμάνι της Χίου . Μια χούφτα Ψαριανοί  μαζί με μερικούς Υδραίους βάλθηκαν να ξεκάνουν τον τούρκικο στόλο και να πάρουν εκδίκηση για την φοβερή σφαγή της Χίου. Ο Κανάρης για τους Ψαριανούς κολλά το μπουρλότο του στην ναυαρχίδα , τινάζει στον αέρα  τον Ναύαρχο Καρά Αλή και τσακίζει το γόητρο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας . Ο Πιπίνος για τους Υδραίους αναλαμβάνει την υποναυαρχίδα αλλά πιο άτυχος δεν τα καταφέρνει προκαλεί όμως μεγάλες ζημιές.  

      Δεν θα σας μιλήσω ούτε για τον Κανάρη ούτε για τον Πιπίνο, έχουν γράψει πολλοί για εκείνους. Σήμερα θα σας γράψω για τον Ιωάσαφ το μοναχό. Ο Ιωάσαφ Νικολάρας  , Γιάσοφος για τους Ψαριανούς , ήταν ένας Ψαριανός  καλόγερος νέος γύρω στα 20 που μόναζε στην Μοναστήρι των Ψαρών.  Όταν  πάρθηκε η απόφαση να καεί η ναυαρχίδα ,σε ένα καφενείο στα Ψαρά, ο Γιάσοφος που έτυχε να είναι στο χωριό  το έμαθε από τον αξάδερφο  του Κανάρη. Τότε κάτι σκίρτησε μέσα του και άφησε στην άκρη την καλογερική εντάχθηκε στο πλήρωμα του ξαδέρφου του και τον ακολούθησε στην Χίο και έπειτα στην Τένεδο και την Σάμο. Έκανε υπακοή στις προσταγές του έθνους πολέμησε ηρωικά σε όλο τον αγώνα και στην άλωση των Ψαρών τον βρίσκουμε να μάχεται στο Μοναστήρι. 
           Δυστυχώς ελάχιστα έχουν γραφτεί για αυτόν . Ο Δ. Σπανός στο βιβλίο του «Συμβολή των Ψαρών το 1821» αναφέρει «Ιωάσαφ Νικολάρας. Ιερομόναχος , συγγενής  και συναθλητής του Κανάρη, έλαβε μέρος εις την πυρπόλησιν της τουρκικής ναυαρχίδος εν Χίω και της φρεγάτας εν Σάμω . Διεκρίνετο δια την τόλμην και την γενναιότητά του.» Σε άλλο σημείο ο Σπανός πάλι, καταγράφοντας την προφορική παράδοση, γράφει ότι ο Γιάσοφος εμψύχωνε τον αξάδερφό του Κανάρη λέγοντάς του «Αγάντα Κωνσταντή! Θα ΄μαι και εγώ μπουρλοτιέρης στο πλευρό σου, βαστώντας, όχι ύσοπω αγιασμού για να προφυλάη τα ντελίνια (πλοία της γραμμής), αλλά φρυγανόσκουπα βουτηγμένη στο κατράμι για να τους βάζω γιαγκίνι (πυρκαϊάν)». Και ήτο πράγματι ο σπουδαιότερος βοηθός του (Κανάρη) ο Νικολάρας και κατά την πυρπόλησιν της ναυαρχίδος εις Χίον και εις άλλα πολλά κατορθώματα εκ των θαυμαστών ναυτικών άθλων του Κων. Κανάρη.  Ο Δημήτριος Ανδριάνας μας διασώζει στο περιοδικό «Ψαρά»  μια χαλκογραφία του ήρωα και ένα ποίημα για αυτόν (βλ τέλος άρθρο) το όποιο φέρει δυστυχώς μόνο τα αρχικά του δημιουργού του Γ.Π.  Επίσης ο Δ. Ανδριάνας σε ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό «Ψαριανή Μεταμόρφωση» (Χρόνος 1ος τεύχος 2ο)  δίνει λογοτεχνικά αρκετά στοιχεία που έχει συγκεντρώσει.

Ποίημα αφιερωμένο στον Ιωάσαφ Νικολάρα

Αν άκουσες ν' αντιλαλεί των θαλασσών ο Άρης,

Του κυναιγείρου των Ψαρών τα τρόπαια τα θεια,

Αν συμβαδίζουν αστραπαί με τ' όνομα  «Κανάρης»

Kαι δάφνες άλλες δι' αυτόν δεν εχ' η ιστορία,

Εν δάκρυ χύσε σεβασμού εις την εικόνα ταύτην,

Του πρώτου βλέπεις ναύτου μας τον σύντροφον και ναύτην. 

Σχεδόν ήλιους είκοσι δεν είχε χαιρετήσει, 

Κ' ετίναξε το ράσον του η βόμβα του αγώνος,

Ένας πασάς επιχειρεί την Χίον να χτυπήση,

Και κατ' αυτού επέρχεται με τον Κανάρη μόνος,

Πυρ, εις τα σκότη της νυκτός, πυρ εις τους τούρκους λέγει,

Και τον σατράπην πυρπολεί και την τριήρη φλέγει.                                          

Άλλος, δέσμιαν οδηγών την Νέμεσις της μοίρας,

Άλλος εις Τένεδον πασάς εμπίπτει ως νεφέλη,

«στάσου» του λέγει και πηδών με δαυλοφόρους χείρας,

Και ναυαρχίδα και πασά εις τους αιθέρες στέλλει,

Ενώπιων του, δ' έντρομος κατησχυμένος όλος

Ακόμη φευγ' εις Βόσπορον ο αλαζών του στόλος.                              

Φρεγάτα ζώνει τα νερά της Σάμου της ανδρείας

Και χιλιάδες απειλούν την γην της οπλισμένοι,

Έξαιφνης πλην τινάσσεται ο μαύρος του μανδύας,

Κι «Ο μοναχός!» φωνάζουσι οι τούρκοι φοβισμένοι...

Μια λάμψις, ένα σύννεφον και φλέγετ' η τριήρης,

Ο δε στρατός λιποτακτεί οργής και φόβου πλήρης

                                                                                  Γ.Π.   

Aξίζει να σημειωθεί ότι στην λαϊκή παράδοση έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Γιάσοφος  ήταν εκείνος που έθεσε το πυρ στη Χίο και τη Σάμο χαρακτηριστικός είναι ο παρακάτω πίνακας ,αγνώστου καλλιτέχνη, που βρίσκεται στην Βιβλιοθήκη Κοραή της Χίου και στο κάτω μέρος αναφέρει  ΚΩΝΣΤΑΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΧΙΟΥ 1822 ΙΩΑΣΑΦ ΝΙΚΟΛΑΡΑΣ Ο ΒΑΛΩΝ ΤΟ ΠΥΡ ΕΙΣ ΤΟ ΠΥΡΠΟΛΙΚΟΝ.

Αν και ο Δ. Ανδριάνας αναφέρει ότι έπεσε μαχόμενος στην άλωση των Ψαρών και δη στο μοναστήρι των Ψαρών ως τελευταίος υπερασπιστής  του κάτι τέτοιο μάλλον δεν ευσταθεί καθώς στα αρχείο της Ερμούπολης  τον βλέπουμε να απογράφεται στο δημοτολόγιο Ερμουπολέως στις 21/2/1850 όντας  55 ετών . Αλλά και στην προφορική παράδοση λέγεται ότι ο Γιάσοφος είναι από τους Ψαριανούς που επέστρεψαν στα Ψαρά και μάλιστα διασώζετε ότι όταν το ελληνικό κράτος θέλησε να του δώσει σύνταξη πολεμιστή εκείνος την αρνήθηκε .

Ανδρέας Μ. Καραγιώργης


*Ευχαριστώ τον Εμ. Αγαπούση για τις επισημάνσεις του.*