ΨΑΡΙΑΝΟ 'ναι το ΚΑΡΑΒΙ και δε πασάρει...: Ιουλίου 2020

Σεμπέκ με Γραικοθωμάνικη σημαία

Σε προηγούμενη ανάρτηση σας είχα μιλήσει για τα πλοία των Ψαριανών που συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. (link στο τέλος) Τα πλοία αυτά που μετετράπησαν σε πολεμικά εν μια νυκτί δεν ήταν παρά ο εμπορικός στόλος των Ψαρών που για το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα κυριαρχούσε στο θαλάσσιο εμπόριο της Μεσογείου . Σήμερα θα δούμε μερικά στοιχεία για την προεπαναστατική διαδρομή των πλοίων αυτών.

Όπως πολλές φορές έχω τονίσει η καταστροφή των αρχείων των Ψαρών κατά την άλωση του νησιού το 1824 δυσκολεύει αφάνταστα τον ερευνητή. Παρόλα αυτά υπάρχουν άλλες πηγές που μπορούν να μας δώσουν πρωτογενή γνώση. Μια τέτοια πηγή γνώσης είναι η βάση δεδομένων «Αμφιτρίτη». Προϊόν πολυετούς έρευνας από μια ομάδα πανεπιστημιακών του Ιονίου Πανεπιστήμιου σε συνεργασία με ξένους συναδέλφους τους σε αρχεία 16 πόλεων, Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Κέρκυρα, Αργοστόλι, Βενετία, Μεσίνα, Παλέρμο, Νάπολη, Φλωρεντία, Λιβόρνο, Γένοβα, Μασσαλία, Λονδίνο και Άμστερνταμ. Η συγκομιδή ήταν πάνω από 20.000 εγγραφές ελληνικών και ξένων πλοίων σε έξι γλώσσες, ελληνικά, οθωμανικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και ολλανδικά, και το τελικό προϊόν υπήρξε η Αμφιτρίτη, μια ενιαία ηλεκτρονική βάση δεδομένων από 15.000 εγγραφές ελληνικών πλοίων, με ενοποιημένη όλη αυτήν την πληροφόρηση στα ελληνικά, πάνω στην οποία στηρίχτηκε και η έκδοση του βιβλίου «Ναυτιλιακή Ιστορία των Ελλήνων 1700-1821» των εκδόσεων Κέδρος σε επιμέλεια Τζελίνας Χαρλάυτη και Κατερίνας Παπακωνσταντίνου. Το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα σε όποιον θέλει να εμβαθύνει την γνώση του.

H Ναυαρχίδα των Ψαρών "Λεωνίδας"

Μελετώντας την βάση δεδομένων μπορούμε να εξάγουμε υπέροχα συμπεράσματα για την άγνωστη προεπαναστατική δράση των ποντοπόρων Ψαριανών πλοίων. Και λέω ποντοπόρων γιατί στην βάση δεδομένων συμπεριλαμβάνονται μόνο αυτά και όχι τα δεκάδες αν όχι εκατοντάδες μικρότερα πλοία, τρεχαντήρια, περάματα, μπότηδες κλπ, που έπλεαν τοπικά και στα γύρω νησιά. Οπότε από εδώ και στο εξής όταν αναφέρω πλοία θα εννοώ τα ποντοπόρα. Αρχικά μπορούμε να παρατηρήσουμε την άνοδο του ψαριανού εμπορικού στόλου. Στα 1780 συναντάμε δεκατρία πλοία. Είκοσι εννέα στα 1790 για να αυξηθούν στα 68 στις αρχές του 1800 . Την τελευταία δεκαετία πριν την επανάσταση 1810-1820 συναντάμε 78 Ψαριανά πλοία κατατάσσοντας τα Ψαρά δεύτερα στον αιγαιοπελαγίτικο εμπορικό στόλο μετά την Ύδρα των 112 πλοίων και τις Σπέτσες να ακλουθούν με 56. Παρακάτω μπορείτε να δείτε την εξέλιξη στον πίνακα από το βιβλίο που προανέφερα

Άλλες πληροφορίες που αντλούμε είναι σχετικά με τα ταξίδια των πλοίων. Βλέπουμε πως οι ψαριανοί ένωναν με τα πλοία τους την ανατολική μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο με την Δυτική Μεσόγειο και την Βόρεια Ευρώπη. Στα αρχεία του Άμστερνταμ συναντάμε αρκετά ταξίδια Ψαριανών πλοίων προς το λιμάνι αυτό. Άλλο ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι βλέπουμε αρκετές φορές ως λιμάνι αφετηρίας τα Ψαρά. Γεγονός που δείχνει ότι τα Ψαρά αποτελούσαν κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, κυρίως σιτηρών .

Τέλος λαμβάνουμε πληροφορίες για τα πλοία ,τους τύπους , τα πληρώματα, τον εξοπλισμό και την εξέλιξη τους. Τα πλοία είναι σακολέβες , μπρίκια και κυρίως πολάκες. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία δηλώνονται με το όνομα «Άγιος Νικόλαος». Είναι τα ιδία καράβια που παραμονές της Επανάστασης θα τους δοθούν αρχαιοελληνικά ονόματα.

Επίσης ενδιαφέρον είναι και η εξέλιξη των ναυτικών οικογενειών. Βλέπουμε παραδείγματος χάριν τα αδέλφια Μαμούνη, Νικολής, Δημήτρης και Ανδρέας, να ταξιδεύουν αρχικά με την σακολέβα τους Άγιος Νικόλαος στα 1796 . Έπειτα ο Νικολής Μαμούνης χτίζει μια τριίστια πολάκα που ονομάζει και πάλι Άγιος Νικόλαος στα 1805 και την ταξιδεύει τόσο εκείνος όσο και ο γιος του Κυριάκος. Ενώ ο αδελφός του Ανδρέας χτίζει το 1809 την Νάβα "Ποσειδών".