Απελευθέρωση των Ψαρών, η Διακήρυξη του Ναυάρχου Π. Κουντουριώτη

     

      Την 21η  Οκτωβρίου 1912 το αντιτορπιλικό Ιέραξ με κυβερνήτη τον Αντώνιο Βρατσάνο απελευθερώνει τα Ψαρά ύστερα από 88 χρόνια τουρκικής κατοχής. (Το χρονικό της απελευθέρωσης μπορείτε να διαβάσετε σε προηγούμενη ανάρτηση μου κάνοντας κλικ εδώ. )

           Ο Αν. Βρατσάνος αποβιβάζετε από το πλοίο και οι Τουρκική φρουρά των Ψαρών του παραδίδει το νησί. Στην δοξολογία που θα γίνει στον Άγιο Νικόλαο ο κυβερνήτης διαβάζει στους κατοίκους των Ψαρών την Διακήρυξη του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη.          Το έγγραφό αυτό θα σας παρουσιάσω σήμερα. Το τεκμήριο προέρχεται από την ψηφιοποιημένη συλλογή του Ιστορικού Αρχείου Πολεμικού Ναυτικού.

        Εκδόθηκε την 21/10/1912 στο Θωρηκτό Αβέρωφ που βρισκόταν στον Μούδρο της Λήμνου. Ο Κουντουριώτης ανακοινώνει επίσημα στους Ψαριανούς ότι τα Ψαρά περνούν στην κατοχή της Ελλάδας. Καταργείτε κάθε οθωμανική εξουσία επ’ αυτών. Ενώ οι υποθέσεις τοπικής φύσεως θα διεξάγονται όπως πριν από την Δημογεροντία μέχρι νεοτέρας. 

       Η διακήρυξη- διαταγή καταλήγει σε έναν συγκινητικό επίλογο όπου ο Ναύαρχος Κουντουριώτης αναφέρεται στον σεβασμό και την αγάπη του Πολεμικού Ναυτικού προς την ηρωοτόκο νήσο των Ψαρών. 

A.M.Καραγιώργης

Ο Κανάρης στην Κύπρο

     Η επίσκεψη του Κανάρη στην Κύπρο είναι μια ιστορική λεπτομέρεια σχεδόν άγνωστη στους περισσότερους . Στα Ψαρά έγινε ευρύτερα γνωστή τον Οκτώβριο του 2013 όταν αντιπροσωπία από την Λάπηθο της Κύπρου ήρθε για να προσκυνήσει την γενέτειρα του Κ. Κανάρη. Λεπτομέρειες για την επίσκεψη μπορείτε να διαβάσετε εδώ (στην εφημερίδα του Δήμου Λαπήθου)

     

Πίνακας του Γ. Μαυρογένη "Ο Κανάρης στην Κύπρο" 1971, Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου

    Υπάρχει μια διάσταση απόψεων για την ακριβή ημερομηνία της επίστεψης. Η επικρατέστερη άποψη που καταγράφει και ο Ιωάννης Φιλήμων είναι  ότι ο πυρπολητής είχε πάει  στην Κύπρο στις 19.6.1821, και αφού διαπίστωσε ότι «δεν είχε επιστή ακόμη ο δι' εξέγερσιν της Κύπρου καιρός, απήλθε λαβών τρόφιμα δια τους εν Ελλάδι αγωνιστάς.» Παρόμοια γράφει και ο Γ. Κηπιάδης. « Αλλά και οπότε ακόμη ο ατρόμητος στολοκαύτης Κανάρης, από τα παράλια της Αιγύπτου περί την 19ην Ιουνίου 1821κατέπλευσε μετά του στόλου του και επί την ημετέραν Πατρίδα ελλιμενισθείς εν λιμενίσκω τινί, παρά Αγιον Σέργιον, είτα δε και εις τον παρά την Λάπηθον λιμενίσκον Ασπρόβρυσιν και εις αμφότερα τα μέρη δεν έλειψαν οι Κύπριοι να τω προσφέρωσιν ασμένως και χρήματα και ολόκληρα φορτία τριών φορτηγίδων νηών, πρόβατα και βόας και σίτον και κριθήν και διάφορα άλλα τρόφιμα. Εις τρόπον ώστε η πτωχή και δούλη Κύπρος ικανά προς την μητέρα Ελλάδα υπέρ ελευθερίας συνεισέφερε κατά την εποχήν εκείνην. Συν τούτοις και πολλά τέκνα της προθύμως και ενθουσιωδώς έδραμαν και ηγωνίσαντο κατά τον ιερόν και άγιον αγώνα. Και χείμαρρος μαρτυρικού αίματος ακόμη εχύθη και κατέβρεξε το έδαφος της.»

Με το κόκκινο βέλος σημειώνεται
η Λάπηθος και ο Καραβάς

      Η άποψη ότι ο  ήρωας  προσέγγισε την Κύπρο το 1827, όταν συμμετείχε στην επιχείρηση πυρπόλησης του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας είναι ίσως η λιγότερη πιθανή μιας και συνέβη κατά το τέλος σχεδόν της επανάστασης.

       Ο Κανάρης λοιπόν προσεγγίζει αρχικά τον Άγιο Σέργιο στα νότια και λίγό αργότερα την Λάπηθο όπου αποβιβάζετε και συναντά του εκεί τοπικούς άρχοντες. Ζητά την συνδρομή τους και συζητά το ενδεχόμενο ξεσηκωμού τους. Εκείνη μετά χαράς προμηθεύουν το στολίσκο με εφόδια ενώ αναβάλλουν τον ξεσηκωμό για αργότερα ώστε να έχουν και την σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Παράλληλα μια μικρή ομάδα κυπρίων αναχωρεί μαζί με τον Κανάρη για την κυρίως Ελλάδα ώστε να πολεμήσουν.

      Κατά την παράδοση των μεγάλων οικογενειών της Λαπήθου και του Καραβά, που μετείχαν στον ξεσηκωμό της Κύπρου, ο Κανάρης έμεινε μερικές νύκτες στην οικία του προκρίτου Πασπάλλα στην Αγία Παρασκευή Λαπήθου. Η εξαιρετική αυτή οικία με οικόσημα σωζόταν μέχρι την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974. Κατά την παράδοση του Καραβά, ο Κανάρης πήγε και στον Καραβά κρυπτόμενος και βοηθούμενος από τις μεγάλες οικογένειες του χωριού. Στους χωρικούς παρέδωσε όπλα και πήρε από αυτούς τρόφιμα και χρήματα μέσα σε νεκροκρέβατα, σε εικονικές κηδείες ώστε να μην κινήσουν υποψίες.

Λάπηθος 1974 , λίγο πρίν την εισβολή 

      Παρόλα αυτά λίγες μέρες μετά οι τούρκοι μαθαίνουν  τη βοήθεια των Λαπηθιωτών στον Κανάρη, συλλαμβάνουν τον Προύχοντα Χατζηλία μαζί με άλλους Λαπηθιώτες, και τους καρατομούν στις σφαγές της 9ης Ιουλίου του 1821 στη Λευκωσία.

Αυτό το γεγονός δεν πτόησε τους ηρωικούς Λαπηθιώτες και όπως μας πληροφορεί ο πρόξενος της Γαλλίας στην Κύπρο Mechain τόσο το 1822 όσο και το 1823 ψαριανά καράβια επισκέπτονται την Κύπρο για να παραλάβουν βοήθεια προς τον αγώνα.

     Οι Λαπηθιώτες όπως φάνηκε και από την πρόσφατη τους επίσκεψη τους στα Ψαρά κρατούν την ανάμνηση του Κανάρη και τον τιμούν ακόμα και τώρα που βρίσκονται ξεριζωμένοι από την πατρίδα τους. (Η Λάπηθος βρίσκετε στα κατεχόμενα από την Τουρκία κυπριακά εδάφη.) Θα έπρεπε και εμείς να μην ξεχνάμε ποτέ την συνεισφορά των Λαπηθιωτών και των υπολοίπων Κυπρίων στον αγώνα.

     Παρακάτω μπορείτε να δείτε μια ταινία μικρού μήκους με αφορμή το ιστορικό γεγονός της επίσκεψης του Κανάρη στην Κύπρο.

Α.Μ.Καραγιώργης

«Προκήρυγμα εθνικόν» Η κήρυξη της Επανάστασης από τα τρία ναυτικά νησιά

             Όταν το 1821 πάρθηκε η απόφαση για τον μεγάλο ξεσηκωμό και δόθηκε το σύνθημα από τον Υψηλάντη στο Ιάσιο της μολδοβλαχίας πρώτες από όλα τα νησιά κήρυξαν την επανάσταση οι Σπέτσες στις 3 Απριλίου 1821 . Ακολούθησαν τα Ψαρά στις 10 του Απρίλη μόλις ο Σπετσιώτης Γκίκας Τσούπας τους έφερε το χαρμόσυνο μαντάτο. Και λίγες μέρες αργότερα , στις 16 Απριλίου, ο Αντώνης Οικονόμου ξεσηκώνει τους υδραίους πάρα την αντίθετη άποψη των προκρίτων του νησιού που εν τέλει θα του στοιχίσει και την ζωή. 

            Από εκείνη την στιγμή σχηματίζεται και ο στόλος των τριών νησιών που θα γράψει χρυσές σελίδες ιστορίας τα επόμενα χρόνια του ξεσηκωμού. Η αρχή γίνεται με την από κοινού δημοσίευση από τις διοικήσεις των νησιών προς τους απανταχού Έλληνες . Το ονομάζουν «Προκήρυγμα εθνικόν» και αναφέρει τα εξής :

«Γενναίοι αδελφοί, φιλελεύθεροι Έλληνες, έφθασε το τέλος των

στεναγμών σας διά τας αδικίας, τας ύβρεις, τας ατιμίας και τ' άλλα

άπειρα κακά όπου επάσχετε. Επεσκέψατο ημάς εξ ύψους ο Σωτήρ ημών.

Εις όλους ενέπνευσεν ο Θεός αμετάτρεπτον ενθουσιασμόν του να

αποτεινάξωμεν τον σκληρότατον και ανυπόφορον ζυγόν των βαρβάρων

και ασεβών τυράννων μας. Χιλιάδες ανδρείοι αδελφοί μας με τον

αρχιστράτηγον πρίγκηπα Αλέξανδρον Υψηλάντην προχωρούν και

καταβαίνουν με γιγαντιαία βήματα από τον Δούναβιν εις την

Κωνσταντινούπολιν διά να καταβάλωσιν εκ θεμελίων τον τύραννον,

οπού ήδη κλονείται. Η Πελοπόννησος και όλη η Ελλάς εσήκωσαν την

σημαίαν της ελευθερίας και ο σταυρός τώρα βασιλεύει. Ευσεβείς

απόγονοι ανδρειοτάτων προγόνων, κάτοικοι των νήσων και της ξηράς,

όσοι μένετε ακόμη εις τον τουρκικόν ζυγόν, σηκωθήτε, πιάσετε τα

όπλα διά την κοινήν ελευθερίαν· όσοι έχετε καράβια μικρά και

μεγάλα αρματώσετέ τα και ενωθήτε με τον ελληνικόν στόλον, οπού

συγκροτείται από τας ναυτικάς δυνάμεις των Υδριωτών, Σπετσιωτών

και Ψαριανών, και σας υπόσχεται την ελευθερίαν όλου του

Αρχιπελάγους. Μη δειλιάσετε απόγονοι του Μιλτιάδου και

Θεμιστοκλέους· μη φανήτε ανάξιοι της ελευθερίας σας. Ο πόλεμος

γίνεται διά την πίστιν και την πατρίδα. Συλλογισθήτε πόσα κακά,

πόσας τυραννίας υποφέρετε από τους Τούρκους. Συλλογισθήτε πόσα

κακά θέλουν κάμει, εάν (όπερ μη γένοιτο) ξαναπιάσωσι τα άρματα.

Δεν πρέπει να λυπηθήτε μήτε άσπρα μήτε κορμία, μήτε κανέν άλλο

πράγμα, διά να κερδίσητε και ζωήν και ελευθερίαν. Τώρα είναι

καιρός εις τον οποίον οποίος θέλει να σώση την ψυχήν του, πρέπει

να την απολέση. Όποιος ημπορών να συναγωνισθή και να συντρέξη με

όποιον τρόπον ημπορεί, ήθελεν είναι αδιάφορος εις τον κοινόν

πόλεμον του έθνους, ο τοιούτος είναι εθνοκατάρατος, βδέλυγμα

ανθρώπων καί εξουθένημα λαού. Αλλά μη γένοιτο να φανή κανείς

τοιούτος· ανδρίζεσθε λοιπόν αδελφοί· σηκωθήτε εξ όλης ψυχής καί

καρδίας· πιάσετε τα όπλα καί κατακόψετε τους τυράννους, διά να

λάβητε την ελευθερίαν όπου όλοι κοινώς επιθυμούμεν.».

                                                      

Στο κείμενο της προκήρυξης έχει διατηρηθεί η αρχική ορθογραφία προέρχεται δε από το Αρχείο Νήσου Ψαρών , Β. Σφυρόερας Αθήνα 1979 Ακαδημία Αθηνών.

Τα Ψαριανά πολεμικά πλοία του Π. Μαστραντώνη

      

      Η απεικόνιση των πλοίων του αγώνα αλλά και των ναυμαχιών που έλαβαν χώρα στην επανάσταση του 1821 ήταν τον περασμένο αιώνα αγαπημένο θέμα για του Έλληνες ζωγράφους και χαράκτες. Στις μέρες μας όμως σπάνια αποτελούν ζωγραφικό μοτίβο. Ευτυχώς υπάρχει ένας ζωγράφος ο Παναγιώτης Μαστραντώνης που με την πένα του συνεχίζει να σχεδιάζει υπέροχα ελληνικά σκαριά των προηγούμενων αιώνων. Ανάμεσά τους και κάποια Ψαριανά όπου θα σας παρουσιάσω και εγώ σήμερα. Πριν από αυτό όμως ας δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη.

         Ο ζωγράφος - σχεδιαστής Παναγιώτης Μαστραντώνης με καταγωγή από την Ύδρα και την Ίο γεννήθηκε στον Πειραιά το 1940. Από το 1958 έως το 1960 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, στο Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών του Γιώργου και της Ελένης Βακαλό. Σπούδασε Αρχιτεκτονικό Σχέδιο, στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (Σχολές Δοξιάδη)από το 1960 έως και το 1963. Από το 1965 έως το 1967, παρακολούθησε μαθήματα Αρχιτεκτονικής Μακέτας στη Γερμανία, στο εργαστήρι Αρχιτεκτονικού Προπλάσματος, ΑLOΊS DIETRICH, Μόναχο. Έκτοτε, εργάστηκε επαγγελματικά την Αρχιτεκτονική Μακέτα έως το 1995

        Από το 1995 ασχολείται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό πλοίων, κυρίως ελληνικών ιστιοφόρων του 18ου - 19ου αιώνα, με μια μικτή τεχνοτροπία, ελεύθερου και γραμμικού σχεδίου, με σινική μελάνι και πενάκι , μεταφέροντας με εκπληκτική λεπτομέρεια τη μαγική πραγματικότητα των ιστιοφόρων πλοίων που χάθηκαν μέσα στον χρόνο.

Τα Ψαριανά έργα του

Ναβέτα «ΛΕΩΝΙΔΑΣ»  του Ναυάρχου των Ψαρών Νικολάου Αποστόλη .

Χωρητικότητας 460 τόνων με 14 πυροβόλα.

Μήκος τρόπιδος 30 πήχεις. 

Ναυπηγήθηκε τον Αύγουστο του 1820 εκ ξύλου πεύκου. 

Δαπάνη για την κατασκευή του πλοίου, 16.400 Ισπανικά Δίστηλα 

Η Περίφημη Ψαριανή Γαλιότα (Μύστικο)

         «Το κωπήλατο αυτό σκάφος είναι από τις Γαλιότες που χρησιμοποιούσαν οι Ψαριανοί στις κουρσάρικες επιχειρήσεις τους. Παρόμοια πλοία είχαν και οι Αλγερινοί πειρατές. Το πρωτότυπο εζωγράφισε ο Άγγλος υποπλοίαρχος E.Churchill και εχάραξε ύστερα ο DUNKAN, που το επιγράφει “Ελληνικό πειρατικό” και επίσης η αρχική χαλκογραφία σημειώνει ότι τη γαλιότα αυτή την κυβερνούσε ο Κανάρης.»

Δ. Γ. ΦΩΚΑΣ Υποναύαρχος ε.α. Λεύκωμα ΚΟΓΕΒΙΝΑ – Εκδόσεις Κογεβίνας Αθήνα 1938

           «Κατά την επανάστασίν των οι Ψαριανοί είχον σακολεύας 36, εξ αυτών οπλίσαντες είκοσι πέντε κατέστησαν αυτάς καταδρομικάς. Εναυπήγησαν και έτερα πλοία, των οποίων η κατασκευή ήτο καταλληλοτέρα δια καταδρομικά πλοία. Το μικρότερον κατά το μήκος είχε πήχεις είκοσι πέντε ναυπηγικάς και κώπας κατά μέρος δεκαέξ τάς ονόμαζαν δε γαλιώττες.» 

           «…ώπλισαν καταδρομικά και κατά πρώτον ώπλισαν τα μύστικα αυτών και τας λέμβους των πλοίων και έτσι έχουμε τα Καταδρομικά Μύστικα Ψαριανά … κατεδίωκαν για να συλλάβουν σακολεύας Οθωμανικάς, βρίκια και ότι τους τύχαινε…» 

Υπόμνημα της Νήσου Ψαρών υπό Κωνσταντίνου Νικόδημου – Υποναυάρχου 

Το μπρίκι «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» του Αντιναύαρχου Ψαρών Γεωργίου Σκανδάλη. 

Τρόπιδων 27 ½ πήχεων.

Ναυπηγήθηκε τον Ιανουάριον 1818 εκ ξύλου πεύκου. 

Δαπάνη 13.000 Ισπανικά Δίστηλα.

         Βασική πηγή έμπνευσης και στοιχείων υπήρξε το χειρόγραφο ημερολόγιο του πλοίου. Εις το εξώφυλλο του οποίου υπήρχε λείψανο ιχνογραφήματος παριστώντος τον «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ» (1824), εξ΄αυτού του ιχνογραφήματος, έχει αναπτυχθεί και το σχέδιο του πίνακα. 

Το μπρίκι «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» του Νικολή Χατζή Αλεξανδρή

Χωρητικότητας 300 τόνων με 12 κανόνια και καπετάνιο τον Ιωάννη Νικολή Χατζή Αλεξανδρή. 

Ναυπηγήθηκε τον Ιούνιο του 1818 στη Σύρο εκ ξύλου πεύκου. 

Μήκος τρόπιδος 27 πήχεις.

Κόστισε 12.200 Ισπανικά δίστηλα (73.200 γρόσια) 

    Η εφημερίδα «Αθηνά» αρ. 501/19 Ιανουαρίου 1838 σε εποχή που το μπρίκι ήταν πια αρκετά παλαιό, το χαρακτηρίζει «έν από τα ωραιότερα εμπορικά Ελληνικά Πλοία.» 

     Βγήκε σώο από τον Αγώνα και συνέχισε τις εμπορικές του δραστηριότητες φτάνοντας εώς την Αμερική έως ότου στις 19 Ιανουαρίου του 1838, σε « Απευκταίον συμβάν…» όπως αναφέρεται στην τοπική εφημερίδα «Ερμής»: «Άδοξα κάηκε στον λιμένα της Ερμούπολής της Σύρου από όπου είχε ξεκινήσει το 1818 την ένδοξη πορεία του.» 

    Προς τιμήν του υπέροχου αυτού πλοίου, με το τόσο τραγικά άδοξο αυτό τέλος, πραγματοποιήθηκε αυτός ο πίνακας. 

Πυρπολικό

Τομή και κάτοψη από το βιβλίο Κ. Νικόδημου Υπόμνημα περί κατασκευής των πυρπολικών 

Περισσότερα στοιχεία για τα πλοία τα σχέδια τους μπορείτε να βρείτε στην προσωπική σελίδα του καλλιτέχνη. 

http://www.mastrantonis-istiofora.gr

Ψαρά 1982 - Η άλλη Ελλάδα χαραγμένη στην πέτρα

       Τα Ψαρά ως μικρό νησί δυστυχώς δεν έχουν κινηματογραφηθεί σχεδόν καθόλου στο παρελθόν . Έτσι ήθη ,έθιμα ,μουσική αλλα και ανθρώπους που έζησαν στο νησί σπάνια βλέπουμε . Η δύσκολη πρόσβαση έκανε και δυστυχώς ακόμα κάνει τα Ψαρά έναν δύσκολο προορισμό. Υπάρχουν όμως τρεις , τέσσερις εκπομπές, γύρω στο 1980, τις Κρατικής τηλεόρασης, που μέσα από αφιερώματα στο Ολοκαύτωμα , τον Κανάρη και τον Βαρβάκη ταξίδεψαν στο νησί και μας δίνουν, έστω και ελάχιστο, την δυνατότητα να αντλήσουμε πολύτιμες εικόνες.

          Ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ θα σας δείξω σήμερα. Την ύπαρξή του την γνώριζα χρόνια, όμως δεν είχα καταφέρει να εντοπίσω παρά την επίμονη προσπάθεια μου και την αλληλογραφία με το αρχείο της ΕΡΤ. Και ως εκ θαύματος, χθες το βράδυ, σε μια τυχαία αναζήτηση έπεσα πάνω της.

       Είναι ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Η Άλλη Ελλάδα». Για την ακρίβεια είναι η δεύτερη εκπομπή - αφιέρωμα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με πλαίσιο το ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη. Κατά την διάρκεια της μάλιστα ο ίδιος ο Ελύτης διαβάζει αποσπάσματα από τον «Μικρό Ναυτίλο».

        Χωρίζετε σε δύο μέρη. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στην ένδοξη ιστορία του νησιού και την θυσία των κατοίκων του. Τα κείμενα και σχόλια, έκανε ο ιστορικός καθηγητής Νίκος Σβορώνος. Παράλληλα παρουσιάζονται οι δεκαέξι ξυλογραφίες, έργα του χαράκτη Α. Τάσσου , από το έργο του ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η' ΘΑΝΑΤΟΣ του 1952 ,που αφορούσαν τη θυσία των Ψαρών. Καθώς, και δύο σπάνια ντοκουμέντα-εκθέσεις (σε μετάφραση Νίκου Σβορώνου) του φιλέλληνα πρόξενου της Σμύρνης Δαβίδ, σταλμένα στις 5 και 6 Ιουλίου 1824, όπου περιγράφει στον Σατομπριάν, τον αγώνα των Ψαριανών και την καταστροφή τους, όπως τ’ άκουσε από τον Bezard, τον κυβερνήτη της γαλλικής κορβέτας «AMARANTHE» και τον άγνωστο αξιωματικό της γαλλικής κορβέτας «ISIS» σταλμένο από τον De Villeneuve Bargemont, που είδαν με τα μάτια τους την καταστροφή.

       Στο δεύτερο μέρος, που ξεκινά με το παραδοσιακό τραγούδι των Ψαρών, τον «Πρωτόβαρο» παρουσιάζονται πρόσωπα των Ψαρών . Κεντρικό πρόσωπο ο παπά Νικόλας Γιαννάκος. Ο τότε Ιερέας των Ψαρών που προσπαθεί να καταλάβει από πού πηγάζει η αγάπη των Ψαριανών για τον τόπο του. Παράλληλα μιλά για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα Ψαρά το 1982, κάποια , κυρίως με τις άοκνες προσπάθειες της Αδελφότητας Ψαριανών, λύθηκαν. Κάποια άλλα συνεχίζουν δυστυχώς να μας ταλαιπωρούν ακόμα και σήμερα …. 

*Για καλύτερη προβολή επιλέξτε πλήρη οθόνη.*

Η ταυτότητα της εκπομπής 

Η ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΧΑΡΑΓΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ - ΨΑΡΑ

ΕΡΤ - Έτος παραγωγής 1982

Film 16 mm - έγχρωμο - διάρκεια 25’: 06’’

Ανάπλαση 2008 - μεταγραφή σε video Beta SP

Πρώτη προβολή: 7 Αυγούστου 1982 (Ε: 2010 & 2011)

Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης

Κείμενο: Νίκος Σβορώνος

Αφήγηση: Γιάννης Βόγλης

Φωτογραφία: Νίκος Γαρδέλης

Ήχος: Παύλος Σιδηρόπουλος

Μοντάζ: Γιάννης Κριαράκης

Συντονισμός παραγωγής: Κώστας Στυλιάτης

Διεύθυνση παραγωγής; Ηρώ Σγουράκη

Σκηνοθεσία: Κώστας Αριστόπουλος

Α.Μ.Κ.