Ο Κανάρης στην Κύπρο

     Η επίσκεψη του Κανάρη στην Κύπρο είναι μια ιστορική λεπτομέρεια σχεδόν άγνωστη στους περισσότερους . Στα Ψαρά έγινε ευρύτερα γνωστή τον Οκτώβριο του 2013 όταν αντιπροσωπία από την Λάπηθο της Κύπρου ήρθε για να προσκυνήσει την γενέτειρα του Κ. Κανάρη. Λεπτομέρειες για την επίσκεψη μπορείτε να διαβάσετε εδώ (στην εφημερίδα του Δήμου Λαπήθου)

     

Πίνακας του Γ. Μαυρογένη "Ο Κανάρης στην Κύπρο" 1971, Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου

    Υπάρχει μια διάσταση απόψεων για την ακριβή ημερομηνία της επίστεψης. Η επικρατέστερη άποψη που καταγράφει και ο Ιωάννης Φιλήμων είναι  ότι ο πυρπολητής είχε πάει  στην Κύπρο στις 19.6.1821, και αφού διαπίστωσε ότι «δεν είχε επιστή ακόμη ο δι' εξέγερσιν της Κύπρου καιρός, απήλθε λαβών τρόφιμα δια τους εν Ελλάδι αγωνιστάς.» Παρόμοια γράφει και ο Γ. Κηπιάδης. « Αλλά και οπότε ακόμη ο ατρόμητος στολοκαύτης Κανάρης, από τα παράλια της Αιγύπτου περί την 19ην Ιουνίου 1821κατέπλευσε μετά του στόλου του και επί την ημετέραν Πατρίδα ελλιμενισθείς εν λιμενίσκω τινί, παρά Αγιον Σέργιον, είτα δε και εις τον παρά την Λάπηθον λιμενίσκον Ασπρόβρυσιν και εις αμφότερα τα μέρη δεν έλειψαν οι Κύπριοι να τω προσφέρωσιν ασμένως και χρήματα και ολόκληρα φορτία τριών φορτηγίδων νηών, πρόβατα και βόας και σίτον και κριθήν και διάφορα άλλα τρόφιμα. Εις τρόπον ώστε η πτωχή και δούλη Κύπρος ικανά προς την μητέρα Ελλάδα υπέρ ελευθερίας συνεισέφερε κατά την εποχήν εκείνην. Συν τούτοις και πολλά τέκνα της προθύμως και ενθουσιωδώς έδραμαν και ηγωνίσαντο κατά τον ιερόν και άγιον αγώνα. Και χείμαρρος μαρτυρικού αίματος ακόμη εχύθη και κατέβρεξε το έδαφος της.»

Με το κόκκινο βέλος σημειώνεται
η Λάπηθος και ο Καραβάς

      Η άποψη ότι ο  ήρωας  προσέγγισε την Κύπρο το 1827, όταν συμμετείχε στην επιχείρηση πυρπόλησης του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας είναι ίσως η λιγότερη πιθανή μιας και συνέβη κατά το τέλος σχεδόν της επανάστασης.

       Ο Κανάρης λοιπόν προσεγγίζει αρχικά τον Άγιο Σέργιο στα νότια και λίγό αργότερα την Λάπηθο όπου αποβιβάζετε και συναντά του εκεί τοπικούς άρχοντες. Ζητά την συνδρομή τους και συζητά το ενδεχόμενο ξεσηκωμού τους. Εκείνη μετά χαράς προμηθεύουν το στολίσκο με εφόδια ενώ αναβάλλουν τον ξεσηκωμό για αργότερα ώστε να έχουν και την σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Παράλληλα μια μικρή ομάδα κυπρίων αναχωρεί μαζί με τον Κανάρη για την κυρίως Ελλάδα ώστε να πολεμήσουν.

      Κατά την παράδοση των μεγάλων οικογενειών της Λαπήθου και του Καραβά, που μετείχαν στον ξεσηκωμό της Κύπρου, ο Κανάρης έμεινε μερικές νύκτες στην οικία του προκρίτου Πασπάλλα στην Αγία Παρασκευή Λαπήθου. Η εξαιρετική αυτή οικία με οικόσημα σωζόταν μέχρι την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974. Κατά την παράδοση του Καραβά, ο Κανάρης πήγε και στον Καραβά κρυπτόμενος και βοηθούμενος από τις μεγάλες οικογένειες του χωριού. Στους χωρικούς παρέδωσε όπλα και πήρε από αυτούς τρόφιμα και χρήματα μέσα σε νεκροκρέβατα, σε εικονικές κηδείες ώστε να μην κινήσουν υποψίες.

Λάπηθος 1974 , λίγο πρίν την εισβολή 

      Παρόλα αυτά λίγες μέρες μετά οι τούρκοι μαθαίνουν  τη βοήθεια των Λαπηθιωτών στον Κανάρη, συλλαμβάνουν τον Προύχοντα Χατζηλία μαζί με άλλους Λαπηθιώτες, και τους καρατομούν στις σφαγές της 9ης Ιουλίου του 1821 στη Λευκωσία.

Αυτό το γεγονός δεν πτόησε τους ηρωικούς Λαπηθιώτες και όπως μας πληροφορεί ο πρόξενος της Γαλλίας στην Κύπρο Mechain τόσο το 1822 όσο και το 1823 ψαριανά καράβια επισκέπτονται την Κύπρο για να παραλάβουν βοήθεια προς τον αγώνα.

     Οι Λαπηθιώτες όπως φάνηκε και από την πρόσφατη τους επίσκεψη τους στα Ψαρά κρατούν την ανάμνηση του Κανάρη και τον τιμούν ακόμα και τώρα που βρίσκονται ξεριζωμένοι από την πατρίδα τους. (Η Λάπηθος βρίσκετε στα κατεχόμενα από την Τουρκία κυπριακά εδάφη.) Θα έπρεπε και εμείς να μην ξεχνάμε ποτέ την συνεισφορά των Λαπηθιωτών και των υπολοίπων Κυπρίων στον αγώνα.

     Παρακάτω μπορείτε να δείτε μια ταινία μικρού μήκους με αφορμή το ιστορικό γεγονός της επίσκεψης του Κανάρη στην Κύπρο.

Α.Μ.Καραγιώργης