Πρωτοχρονιά στα Ψαρά

Μοναδικά τα έθιμα του δωδεκαήμερου σε όλη την Ελλάδα. Δεν θα μπορούσαν και στα Ψαρρά να είναι υπέροχα. Την παραμονής της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά του χωριού βγαίνουν στο τούμπανο.  Τα κάλαντα δηλαδή που επειδή ψαλονται με την συνοδεία αυτοσχέδιων τύμπανων ονομάζετε «τούμπανο». Αν και στις μέρες μας οι περισσότεροι συνηθίζουν να λένε τα Αθηναϊκά κάλαντα τα παραδοσιακά κάλαντα μαζί με τα παινέματα είναι τα εξής:

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά κι αρχή του Γεναρίου,

κι αρχή που περιπάτησε χρυσό δεντρί εβγήκε,                                                                                                                                      

χρυσά ήταν τα κλωνάρια του κι ολόχρυση η κορφή του,          

στη μέση κάθεται ο Χριστός ,στην άκρια η Παναγιά,

και στα παραξεκλώναρα Αγγέλοι Χαρχαγγέλοι ,

κι ο Μιχαήλ αρχάγγελος επέρασε και είπε ,

χαρίσετέ μου τα  κλειδιά  τα μαργαριταρένια ,

ν’ ανοίξω τον παράδεισο να πιω νερό δροσάτο.

να πέσω ν’ αποκοιμηθώ σε μια μηλιά από κάτω,.

να πέφτουν τα’ άνθη απάνω μου τα ρόδα στην ποδιά μου,

και τα ροδογαρύφαλα τριγύρω στα μαλλιά μου.

Σ΄ αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε πέτρα να μην ραγίσει

Και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει

Αφέντη μου, στο σπίτι σου, τα ράφια είναι ξυλένια

Του χρόνου σαν ξανάρθουμε να ΄ναι μαλαματένια.

Για την κυρά του σπιτιού έλεγαν :

Πολλά είπαμε τ’ αφέντη μας, ας πούμε της κυράς μας.

Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά καμαροφρύδα,

Κυρά όταν θα στολιστείς και πας στην εκκλησία

Βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος

Και του κοράκου το φτερό βάζεις γατανοφρύδι.

Όπου υπήρχε γιος έλεγαν:

Πολλά είπαμε και της κυράς, ας πούμε και του γιου της.

Έχεις το γιο το μονογιό ,

Τον γιο, τον κα(κ)νακάρη,

Που λούζεται, χτενίζεται και

Στο σχολειό πηγαίνει.

Τον έβαλε ο δάσκαλος,

να πει την αλφαβήτα ,

κι εξέσυρε το χέρι του,      

κι έχυσε το μελάνι ,

κι ελέρωσε τα ρούχα του,       

τα χρυσοκεντημένα , 

Όπου του τα κεντούσανε, 

οι τρεις βασιλοπούλες ,

η μια κεντά τον Ουρανό,

η άλλη το Φεγγάρι ,

κι η τρίτη η μικρότερη,

κεντάει το παλικάρι.  

Όπου υπήρχε κόρη έλεγαν: 

Πολλά είπαμε στο γιόκα μας, ας πούμε της κόρης.

Έχεις και κόρη έμορφη,

Γραμματικός την θέλει,

αν είναι και γραμματικός

πολλά προικιά γυρεύει.

Γυρεύει αμπέλια ατρύγητα,

Χωράφια με τα στάχυα,

Γυρεύει και τη θάλασσα .

μ’ όλα της τα καράβια ,

γυρεύει και τον κυρ-Βοριά ,

να τα καλαρμενίζει.

Τέλος πρόσθεταν :

Δεν έχω άλλο να σου πω,

Μόνο να ζεις και να ‘σαι ,

Τον άντρα σου να χαίρεσαι,

Και καλομοίρα να ‘σαι.

Καθώς και το εξής :

Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε,

Μόνο σας αγαπούσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε

Για δώστε μας τον πετεινό για δώστε μας την κότα

για δώστε μας και ένα κρασί να πάμε σ’ άλλη πόρτα.

Το απόγευμα θα βγει το «καράβι» δηλαδή όλοι οι άντρες του χωριού κρατώντας ένα ξύλινο ιστιοφόρο θα γυρίσουν όλα τα σπίτια του χωριού. Μαζεύοντας χρήματα για ενίσχυση του Δημοτικού σχολείου. 

 Την αλλαγή του χρόνου θα υποδέχτουν με τουφεκιές.  Το πρωί της πρωτοχρονιάς  μετά την εκκλησία οι άνδρες πάλι του χωριού θα βγουν στις « βίζτες»  δηλαδή θα γυρίσουν όλα τα σπίτια του χωριού για να ευχηθούν την καλή χρονιά. Στα σπίτια τους περιμένουν οι νοικοκυρές όπου θα τους υποδεχθούν στην τραπεζαρία για να τραταριστούν από το αϊβασιλιατικο τραπέζι το οποίο έχει κουραμπιέδες φοινίκια ξηρούς καρπούς και πολλά άλλα.

 Το βράδυ θα γίνει ότι γίνετε συνήθως στις γιορτές στα Ψαρρά , χορός.

Oι Ψαριανοί από την Αρχαιότητα έως σήμερα.

        Αν ρώταγες πριν από μερικά χρόνια από πού προήλθαν οι Ψαριανοί η απάντηση που θα έπαιρνες ήταν ότι γύρω στο 16ο αιώνα κάποιοι πρόσφυγες από την κυρίως Ελλάδα (Ήπειρο και Θεσσαλία) που πήγαιναν στην Μικρά Ασία προσάραξαν στα Ψαρά και έτσι κατοικήθηκαν τα μέχρι τότε ακατοίκητα Ψαρά. Αυτό αποτελεί την μισή αλήθεια και κάτι λιγότερο.

Aρχοντίκι φωτογραφία από το Λακί

Η πρώτη αναφορά στην Ιστορία για τα Ψαρά θα γίνει από τον Όμηρο στην γ΄ ραψωδία της Οδύσσειας όπου αναφέρονται ως Ψυρ(ρ)ίη , στη διήγηση του Νέστωρα, στο επεισόδιο του Νόστου. Ακολούθως, στα περιηγητικά κείμενα του Στράβωνα τα Ψαρά παρουσιάζονται ως πόλισμα, ενώ ο Ευστάθιος δίνει έμφαση στο λιμάνι που είχε χωρητικότητα είκοσι πλοίων. Ο Δημοσθένης μας δίνει στοιχειά για πόλη στο νησί ενώ τονίζει την ταραγμένη θάλασσα και τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή και δυσχεραίνουν τη ναυσιπλοΐα. Όλα αυτά αποτελούσαν απλά ενδείξεις για παρουσία ανθρώπων στο νησί. Η αρχαιολογική σκαπάνη όμως τα τελευταία χρόνια ήρθε για να μας εκπλήξει για μια ακόμα φορά. Τα Προϊστορικά ευρήματα στο Αρχοντίκη δείχνουν ότι τα Ψαρά κατοικούνταν από το 10.000 πχ τουλάχιστον .Στα Μυκηναϊκά χρόνια αναπτύχθηκε μια σημαντική κοινωνία στο νησί και όπως όλα δείχνουν το νησί αποτελούσε σημαντικό κέντρο εμπορίου . Σημαντικά είναι και τα ταφικά ευρήματα που θα αναπτύξουμε όμως σε άλλη ανάρτηση .Υπάρχουν επίσης σε διάφορα σημεία του νησιού ευρήματα από την γεωμετρική μέχρι και την κλασική εποχή .Στα τέλη του 5ου προχριστιανικού αιώνα τα Ψαρά κατείχαν μια σημαντική θέση, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στις θαλάσσιες επικοινωνίες και μεταφορές μεταξύ Μ. Ασίας και ηπειρωτικής Ελλάδας. Έτσι συμπεραίνουμε ότι τα Ψαρά ήταν κατοικημένα στην αρχαιότητα .Επίσης Ρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά ευρήματα δείχνουν ότι κατοικούνταν και σε αυτές τις περιόδους . Από πρόσφατη έρευνα του π. Ιωακείμ Αρχοντού για το βιβλίο του «Ο Ιστορικός Ναός του Αγίου Νικόλαου Ψαρών» μέσα από δεκάδες πηγές κυρίως περιγραφές περιηγητών και ναυτικά ημερολόγια φαίνονται τα Ψαρά να κατοικούνται τουλάχιστον μέχρι την Άλωση της Πόλης το 1459 . Γύρω στο 1500 οι Γενουάτες της Χίου προτρέπουν  τους Ψαριανούς όπως και του Σαμιώτες να εγκαταλείψουν τα νησιά τους και εγκατασταθούν την έρημη τότε Χίο κάτι που τελικά καταφέρνουν αφού και οι Ψαριανοί αλλά και οι Σαμιώτες με τον φόβο τον Πειρατών εγκαταλείπουν τα νησιά τους. Έτσι μετά από μια σύντομη περίοδο ερήμωσης στο νησί μεταφέρονται από τους Τούρκους επικοι κυρίως τούρκοι και αλβανοί. Η παρουσία τους στο νησί θα είναι σύντομη αφού εκεί στο τέλος του 16ου αιώνα θα φτάσουν στο νησί οι πρόσφυγες από την Θεσσαλία με αρχηγό τον Ανδρέα από τα Κανάλια του Πηλίου και την Ήπειρο με αρχηγό κάποιο Στάθη όπως αναφέρει η παράδοση. (Οι οποίοι θα δώσουν και το όνομα τους στις περιοχές Κάναλος και του Στάθη το μνήμα αντίστοιχα) . Βέβαια τίθεται το ερώτημα πως δυο ομάδες ανθρώπων όχι και πολύ μεγάλες αφού χωρούσαν σε δυο πλοία κατάφεραν να εκτοπίσουν του Οθωμανούς κατοίκους. Το μυστήριο λύνετε με την πρόσφατη ανακάλυψη μέσα από γραπτές μαρτυρίες ότι την ιδία περίοδο επιστρέφουν στο νησί οι παλαιοί του κάτοικοι με τους απογόνους τους από την Χίο. Έτσι όλοι μαζί θα εκτοπίσουν τους Οθωμανούς οι οποίοι υπό την πίεση του πολυάριθμου ελληνικού πληθυσμού εγκαταλείπουν το νησί πουλώντας τα κτήματα που είχαν καταλάβει στους παλιούς τους ιδιοκτήτες. Έτσι προκύπτει ότι η Ψαριανοί του 18ου αιώνα δεν είναι Ηπειρώτες και Θεσσαλοι που από την μια μέρα στην άλλη έγιναν θαλασσομάχοι αλλά οι παλιοί νησιώτες που αναμίσθωσαν με τους νέους έλληνες κατοίκους και αλληλοαφομιώθηκαν. Τέλος το πολιτιστικό τοπίο ολοκληρώνετε από τις επιρροές του θα δεκτούν τα Ψαρά από τις Σκυριανές γυναίκες που θα πάρουν οι Ψαριανοί όταν θα έχουν έλλειψη στο νησί αλλά αυτά σε μια επόμενη ανάρτηση. Όσο για τους σημερινούς Ψαριανούς αν και ακόμα υπάρχουν αρκετές οικογένειες απόγονοι προεπαναστατικών οικογενειών το μέλλον δεν είναι και πολύ αισιόδοξο . Εκτός αυτών των γνήσιων Ψαριανών σήμερα στα Ψαρά ζουν απόγονοι μικρασιατών προσφύγων και άλλων εσωτερικών μεταναστών καθώς και μερικοί αλλοδαποί.

Καλά Χριστούγεννα!!!!

Kαλά Χριστούγεννα και Καλές Γιορτές σε όλους εντώς και εκτώς Ψαρών και όσοι δεν έρθετε Ψαρά για τις γιορτές θα σας κρατήσω ενήμερους....

Τα πλοία των Ψαρών που συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821

'' Την ιδέα για αυτή την ανάρτηση μου την έδωσε η Βασιλική Δημητρέλη και την ευχαριστώ πολύ και για αυτό και για όσα μου έχει στείλει και θα αναρτήσω εν ευθέτω χρόνο.''

Όταν αναφέρεις την λέξη Ψαρά το πρώτο που σου έρχεται στο μυαλό είναι θάλασσα, πλοία κάτι τέτοιο  και όχι τυχαία . Τα Ψαρά μαζί με τις Σπέτσες και την Ύδρα αποτέλεσαν το κέντρο του αγώνα στην θάλασσα κατά τον απελευθερωτικό αγώνα το 1821. Οι Ψαριανοι από τα μέσα του 18^ου αιώνα άρχισαν να ναυπηγούν πλοία οργώνοντας τις θάλασσες και άλλοτε με το εμπόριο άλλοτε με την πειρατεία συγκέντρωσαν τεράστιο πλούτο που αργότερα διέθεσαν εξολοκλήρου για τον μεγάλο αγώνα. Οι αγάπη των Ψαριανών στα γρήγορα ελαφριά και ευέλικτα πλοία τους κάνει να επικεντρωθούν στην γαλιότα ένα τύπο πλοίου βυζαντινής προέλευσης με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Το τελειοποιούν σε σημείο που γίνετε ταυτόσημο με τους Ψαριανούς. Η Ψαριανη γαλιότα είναι ένα από τα βασικά πλοία του αγώνα.

Πολλές φορές αναφέρετε ότι ο στόλος του 1821 αποτελούνταν από 27 υδραίϊκα, 20 σπετσιώτικα, και 16 ψαριανά πλοία  είναι λάθος βέβαια αυτό καθώς αναφέρονται στα μεγαλύτερα  πλοία των τριών νησιών. Έτσι πέρα από τα μεγάλα πλοία υπήρχαν δεκάδες μικρότερα που χρησιμοποιήθηκαν στον αγώνα ακόμα και παλιά πλοία μετατράπηκαν σε πυρπολικά σκορπίζοντας τον τρόμο στους τούρκους

Παρακάτω θα βρείτε κατάλογο με τα πλοια των Ψαρών, που δικαιούνταν πολεμική αποζημίωση ,από το σχετικό Βασιλικό διάταγμα του 1856.

Ομολογία του ελληνικού κράτους (1906) με την οποία πληρώνει χρέος 100 Δραχμών σε κάθε ιδιοκτήτη πλοίου από τις 3 νήσους  που το διέθεσε στον αγώνα του 1821 . Η αποπληρωμή δεν ολοκληρώθηκε  ποτέ λόγω του Β Παγκοσμίου Πολέμου

Μπουνάτσα...

Καμιά φορά κάνει και μπουνάτσα στα Ψαρρά  όπως σήμερα...

Καλωσορίσατε στο ΨΑΡΙΑΝΟ ΚΑΡΑΒΙ !!!!!

Καλωσορίσατε στο ΨΑΡΙΑΝΟ ΚΑΡΑΒΙ, ένα μπλόγκ που φτιάχτηκε για να μπορούν τα Ψαρά να επικοινωνήσουν σε τον εκτός Ψαρών κόσμο! Να μοιραστούν την παράδοση και την ομορφιά τους όπως  τα νέα τους και τον προβληματισμό τους. Το 1821 όσοι συναντούσαν Ψαριανο πλοίο φώναζαν μεταξύ τους «Ψαριανό είναι το καράβι και δεν πασάρει» δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση δεν κάνει πίσω δεν παραδίδετε κάπως έτσι έχω φανταστεί και αυτό το μπλοκ ελεύθερο σαν εκείνα τα πλοία που στο τέλος έγιναν πυρπολικά . Στο ελεύθερο  αυτό μπλόγκ μπορεί ο καθένας να δημοσιεύσει ότι θέλει για τα Ψαρά ιδέες, προτάσεις ,προβλήματα ,λύσεις ,εμπειρίες όλα δεκτά χωρίς λογοκρισία!  Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να μ στείλετε το κείμενο ή τις φωτογραφίες σας  στο psarianokaravi@hotmail.gr και εγώ θα το ανεβάσω. Ας ξεκινήσει λοιπόν το καράβι κι αν δεν μπορέσει να αλλάξει τον κόσμο όπως έκανα τα Ψαριανα καράβια πριν 200 χρόνια ας αλλάξει τουλάχιστον εμάς. Και να θυμάστε  ΨΑΡΙΑΝΟ ΄ναι το ΚΑΡΑΒΙ και δε πασάρει….