Οι Μακεδόνες της Καταστροφής των Ψαρών

 

      Σε κάθε ιστορία υπάρχουν οι πρωταγωνιστές αλλα και οι αφανείς ήρωες που πολλές φορές παίζουν καταλυτικό ρόλο στο τέλος της. Στις Θερμοπύλες το 480π.χ. μαζί με τους γενναίους 300 Σπαρτιάτες υπήρχαν και 700 Θεσπιείς που έμεινα στην ιστορική σκιά των ανδρών του Λεωνίδα. Στην καταστροφή των Ψαρών διπλά στους 1.300 Ψαριανούς υπήρξαν και 1.027 Μακεδόνες που έπεσαν σχεδόν μέχρι ενός υπερασπιζόμενοι την ελευθερία του νησιού. Όπως και 700 περίπου πρόσφυγες από αυτούς που είχαν καταφύγει στα Ψαρά. Σήμερα θα μιλήσουμε για αυτούς του 1.027 Μακεδόνες, ως ελάχιστο φόρο τιμής για την θυσία τους. 

Μακεδόνας Αγωνιστής 1821

        Το 1824 ,από το Γενάρη κιόλας , βρίσκει τους Ψαριανούς ανάστατους καθώς από κάθε πλευρά έρχονται πληροφορίες ότι ο οθωμανικός στόλος ετοιμάζεται να κινηθεί εναντίων του νησιού τους. Η αλλεπάλληλες επιστολές που στέλνει η Βουλή των Ψαρών προς την Εθνική κυβέρνηση παίρνουν ως απάντηση ασαφείς υποσχέσεις και τίποτα άλλο. Ακόμα και οι συναγωνιστές τους στην θάλασσα ΄Υδραίοι και Σπετσιώτες αδιαφορούν και ζητούν χρήματα από το εκτελεστικό προκειμένου τα καράβια να ξεκινήσουν από τα λιμάνια τους. Οι Ψαριανοί φοβούμενοι ότι θα μείνουν εντελώς αβοήθητοι αποφασίζουν να προσλάβουν μισθοφόρους. Στέλνουν καράβια στην Μακεδονία όπου θα έρθουν σε συνεννόηση με τους εκεί οπλαρχηγούς και σύντομα ομάδες Μακεδόνων κυρίως και ελαχίστων Αρβανιτών πολεμιστών θα συγκροτήσουν ένα σώμα 1.027 ανδρών που θα έρθουν στα Ψαρά για να αναλάβουν την φύλαξη του νησιού. Αρχηγοί τους οι Μακεδόνες Νάννος Τσόντζας, Νάννος Τουρούντζιας, Λάμπρος Κασσανδρινός και ο Αρβανίτης καπετάν Κόττας. Αλλα ονόματα αγωνιστών που διασώθηκαν ήταν οι Παπαδημήτρης Αναστασίου, Αδάμ Λάμπρος, καπετάν Θανασάκης και ο υιός του Παναγιώτης, ίσως ο πρόκριτος της Βάλτας Ιωάννης (Γιαννιός) Χατζηχριστοδούλου, ο Εμμανουήλ Χαμόθεος από την Καλάνδρα όλοι έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι εκτός από τον υιό του καπετάν Θανασάκη Παναγιώτη ο οποίος επιβίωσε, επιβιβάσθηκε σε μία βάρκα και μετά σε ένα γαλλικό πλοίο και τον συναντούμε να πολεμά στο Μανιάκι με τον Γρηγόριο Δικαίο, όπου τραυματίσθηκε σοβαρότατα, οι Τούρκοι τον θεώρησαν νεκρό και δεν τον σκότωσαν. Έλαβε μέρος και σε άλλες μάχες στην Πελοπόννησο, στην εκστρατεία στην Αττική με το σώμα του Ιωάννη Νοταρά, υπηρέτησε στον στρατό του Καποδίστρια και του Όθωνα και σκοτώθηκε το 1852 στη Λειβαδιά σε συμπλοκή με τη συμμορία Νταβέλη.

      Όταν λοιπόν στις 8 Ιουνίου 1824 η Βουλή των Ψαρών καλεί σε συνέλευση όλους τους αγωνιστές προκειμένου να πάρουν αποφάσεις για την πορεία του αγώνα αποφασίζουν να υπερασπισθούν μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος τους το νησί. Προκειμένου δε να πείσουν για την απόφασή τους αυτή τους πρόσφυγες αλλα και τους Μακεδόνες μισθοφόρους καθώς υπήρχαν από μέρους τους φόβοι ότι στο τέλος οι Ψαριανοί θα πάρουν τα πλοία τους και θα τους εγκαταλείψουν αποφασίζουν να βγάλουν από την πλειοψηφία των πλοίων τα πηδάλια και τα κανόνια τους να τα μεταφερθούν στις ντάπιες του νησιού. Πολλοί εκ των υστέρων έρριψαν ευθύνες στους Μακεδόνες για την εκβίαση αυτής της απόφασης όμως θα ήταν άδικο αν δεν αναγνωρίζαμε το δίκαιο των φόβων τους. Αποφασίστηκε επίσης οι 3.000 πολεμιστές που ήταν 1.300 Ψαριανοί , 700 περίπου πρόσφυγες και 1.027 Μακεδόνες να διασκορπιστούν στις διάφορες ντάπιες καθώς το μέρος που θα επιχειρούσαν οι τούρκοι απόβαση παρέμενε άγνωστο. Στο σημείο που έγινε τελικά η απόβαση, τον κάβο του Μαρκάκη και την μικρή αμμουδιά του Ερινού, ανέλαβε να φυλάξει ο καπετάν Κόττας με μερικά ακόμα παλικάρια του. 

      Υπάρχει ένα μύθευμα ότι τάχα ο Κόττας πρόδωσε το σημείο και βοήθησε τους Οθωμανούς να επιτύχουν την απόβαση. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται ότι δεν ισχύει και πραγματικά αποτελεί ντροπή η αναπαραγωγή του μύθου. Κανένας από τους Ψαριανούς αγωνιστές που μας άφησαν ιστορικά τεκμήρια (Νικόδημος, Κοτζιάς, Δούκας) δεν αποδίδουν προδοσία στον Κόττα . Απεναντίας ο Νικόδημος με στοιχεία δείχνει ότι η προδοσία έδινε από ευρωπαίους. Γαλλικό πλοίο εντοπίστηκε από τους Ψαριανούς ,μόλις 15 μέρες πριν την απόβαση, να κάνει βυθομετρήσεις γύρω από το νησί. Αλλά και άλλοι ιστορικοί αναφέρουν πότε τους αυτούς Γάλλους και πότε τον Ισπανό  αρχιτέκτονα Γιουζέπε , ο οποίος έζησε επί μακρόν στα Ψαρά κατασκευάζοντας τον λιμενοβραχίονα που χρηματοδότησε ο Βαρβάκης. Την υποτιθέμενη προδοσία του καπετάν Κόττα βρίσκουμε αρκετά χρόνια μετά την καταστροφή σε ξενόγλωσσα δημοσιεύματα και βιβλία, ίσως με τον τρόπο αυτό να ήθελαν οι ευρωπαίοι να αποποιηθούν τις οποίες ευθύνες τους. Από εκεί εκ μεταφράσεως θα περάσει στην ελληνική βιβλιογραφία. Αλλά και όλα αυτά να μην υπήρχαν, εκ του αποτελέσματος φαίνεται η αλήθεια. Ο Κόττας και όλα του τα παλικάρια αφού απέκρουσαν δυο απόπειρες απόβασης, την τρίτη έπεσαν μαχόμενοι μέχρι ενός από τα γιαταγάνια των Τούρκων. Σε κάθε μάχη Φτελιό, Άγιο Δημήτριο, Βίγλα αλλά και Παλιόκαστρο οι Μακεδόνες αγωνίστηκαν με σθένος κατά των κατακτητών και έπεσαν σχεδόν μέχρι ενός μαζί με τους Ψαριανούς και πρόσφυγες αγωνιστές. Και είναι σίγουρο ότι ακόμα και αν εμείς τους έχουμε λησμονήσει η Δόξα των Ψαρών τους μελετά στα λαμπρά παλικάρια εκεί ψηλά στην Μαύρη Ράχη των Ψαρών.

Ανδρέας Μ. Καραγιώργης