Η επίσκεψη του Βασιλέα Κωνσταντίνου Α΄στα Ψαρά

 Σήμερα θα σας παρουσιάσω μερικά ιστορικά στοιχεία για την επίσκεψη του Βασιλέα Κωνσταντίνου Α' στα Ψαρά το 1921. Αφορμή  μια φωτογραφία που πέρα από ιστορική αξία για εμένα έχει και οικογενειακή  καθώς  σε αυτή εικονίζεται ο προ-προπάππους μου Αντριάς Μαρκή Καραγιώργης. Από μικρός άκουγα από τον παππού μου για ένα κάδρο που απεικόνιζε τον παππού του, τον Αντριά τον Καραγιώργη τον Δήμαρχο όπως έλεγε, μαζί με τον Βασιλιά. Το κάδρο αυτό το είχε ο αδελφός του προπάππου  μου Μαρκή,  Νικολής Αντριά Καραγιώργης. Όταν λοιπόν μεγάλωσα  το αναζήτησα και  μαζί με τον ξάδελφο μου Δημήτρη Παπαμιχάλη το ανακαλύψαμε στην αποθήκη της γιαγιάς του Μαρία Παπαμιχάλη (το γένος Νικολή Καραγιώργη), όπου αν δεν έχει καταστραφεί από την υγρασία πιστεύω ότι ακόμα βρίσκεται. Τότε ,το 2006, το φωτογράφισα για να το κρατήσω στο αρχείο μου σαν οικογενειακό κειμήλιο.

    Το 2014 καθώς έψαχνα στο ψηφιακό αρχείο του ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο) ανακάλυψα το τεκμήριο υπ’ αριθμόν 6Κ10.009. με τίτλο «6 Ιουνίου 1922, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' σε γεύμα προς τιμήν του στα Ψαρά» . Αμέσως αναγνώρισα το  προπάππου μου και  έστειλα email στο ΕΛΙΑ εξηγώντας του ποιος εικονίζεται στην φωτογραφία και ότι υπάρχει και δεύτερο αντίγραφο της φωτογραφίας στα Ψαρά . Μου απάντησε η κ. Β. Χατζηγεωργίου υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου του ΕΛΙΑ. Αφού με ευχαρίστησε για τα πρόσθετα στοιχεία, τα οποία συμπεριέλαβε στην περιγραφή του τεκμηρίου, μου ζήτησε να της δώσω και την δική μου φωτογραφία για να τις συγκρίνουν. Ψάχνοντας στις δικές μου φωτογραφίες από το κάδρο ανακάλυψα ότι δεν πρόκειται για την ίδια φωτογραφία αλλά για άλλη τραβηγμένη με λίγα λεπτά διαφορά από την ίδια οπτική γωνία. Στέλνοντας την στο ΕΛΙΑ και μετά από έλεγχο που της έκαναν πιστεύουν ότι η λήψη έγινε και για τις δύο φωτογραφίες από την ίδια απόσταση απλά στη δική μου ο φωτογράφος έκανε μεγέθυνση και έτσι φαίνεται σαν πιο κοντινή.

Δέιτε το τεκμήριο στο Ε.Λ.Ι.Α πατώντας εδώ .

    Στην φωτογραφία από το ΕΛΙΑ βλέπουμε τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α να συνομιλεί με τον Πρόεδρο της Κοινότητας Ψαρών Αντριά Καραγιώργη. Η σκηνή λαμβάνει χώρα μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στα Αριστερά στέκεται ο Πρίγκιπας Νικόλαος ενώ στα δεξιά Ψαριανές με τις παραδοσιακές φορεσιές , ένα παιδάκι και ένας Ιερέας. Μπροστά είναι στρωμένο τραπέζι με δίσκους γεμάτους φαγητά και μια μπότσα με κρασί.

     Στην δική μου φωτογραφία η οποία είναι κοντινότερη  δίπλα στον Πρόεδρο υπάρχει ένας Ψαριανός, οι ίδιες γυναίκες με τις Ψαριανές φορεσιές και το παιδάκι, αυτή την φορά με το πρόσωπο στραμμένο προς τα εμπρός. Στο παράθυρο που  βρίσκεται ακριβώς από πίσω τους διακρίνονται αμυδρά τρεις φιγούρες που παρακολουθούν την συζήτηση του Βασιλιά με τον Πρόεδρο.
         Τυχαία το 2017 βρήκα να πωλείται σε μια Δημοπρασία μια ακόμα φωτογραφία από εκείνη την επίσκεψη. Πλειοδότησα στην δημοπρασία και πλέον ανήκει στο αρχείο μου. Σε αυτήν την φωτογραφία που παραθέτω τώρα βλέπουμε μια Ψαριανή να φιλά το χέρι του βασιλιά, συνήθεια της εποχή, και να ακολουθούν δυο ακόμα που προφανώς θέλουν να τον χαιρετήσουν. Ο προπάππους μου σε αυτή την φωτογραφία έχει το πρόσωπό του  στραμμένο προς το παράθυρο του Αγίου Νικολάου όπου συνομιλεί με κάποιον από μέσα.

       Και ενώ το 2019 πίστευα ότι δεν υπάρχει άλλο υλικό από την ιστορική αυτή επίσκεψη ανακαλύπτω από σύμπτωση  ,στο ψηφιοποιημένο αρχείο του ΕΛΙΑ και πάλι, το τεκμήριο L204.091 στο οποίο εικονίζεται μια άλλη σκηνή της επίσκεψης. Ανήκει στην συλλογή Αναστασίου Κανελλόπουλο και δυστυχώς δεν ανέφερε ότι ήταν τραβηγμένο στα Ψαρά αλλά την Μικρά Ασία προφανώς έτσι θα είχε αποθηκευθεί αφού όπως θα δείτε παρακάτω τα Ψαρά ήταν ενδιάμεση στάση του Βασιλιά στο ταξίδι της επιστροφής του από την Σμύρνη. Στην φωτογραφία αυτή γυναίκες και άνδρες με τις παραδοσιακές φορεσιές παρατάσσονται μαζί με αξιωματικούς και ναύτες του «Αβέρωφ» καθώς και άλλους επισήμους επισκέπτες για μια αναμνηστική φωτογραφία μπροστά από τον Άγιο Νικόλαο. Μάλιστα από την φωτογραφία συμπεραίνουμε ότι όλη η εκδήλωση έλαβε χώρα στην βορινή πλατεία της εκκλησίας.

      Οι εκπλήξεις μου όμως δεν σταμάτησαν εδώ κάνοντας έλεγχο μια μια στις καταχωρήσεις του αρχείου εντόπισα και αλλά τεκμήρια που είχαν λανθασμένα καταχωρηθεί ως εικόνες από την περιοδεία στην Μικρά Ασία ενώ ήταν από την στάση στα Ψαρά. Σε κάποιες από αυτές φαίνεται το πλούσιο τραπέζι που είχε στρωθεί κάτω από μια τέντα στα βορινά του Αϊ Νικόλα.

      Ενώ σε δυο τελευταίες φωτογραφίες έχουμε την σπάνια τύχη να δούμε ένα κτίριο που πλέον δεν υπάρχει. Καθώς ο Βασιλιάς κατηφορίζει από τον Άι Νικόλα για την επιστροφή πίσω του διακρίνουμε  το καμπαναριό της εκκλησίας και το κτίριο που γίνονταν κατά τα γραφόμενα του παπά Μικε Δούκα-Παπαζγουλου η το τραπέζι της γιορτής του Αγίου και λειτούργησε προεπαναστατικά η φημισμένη Σχολή των Ψαρών. Βρισκόταν στον χώρο που σήμερα είναι δρόμος και πλατεία.

     Ας δούμε όμως και λίγα ιστορικά στοιχεία για την επίσκεψη του Βασιλέως Κωνσταντίνου Α’ στα Ψαρά. Ο Δ. Σπανός στο βιβλίο του «Ψαριανή Λαογραφία» σελ 118 αναφέρει: «Τον Ιούνιο του 1921* επεσκέφθη με το θωρηκτόν «Αβέρωφ» την νήσον των Ψαρών ο αείμνηστος Βασιλεύς Κωνσταντίνος μετά μελών της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως. Η υποδοχή την οποίαν επεφύλαξεν ο λαός των Ψαρών υπήρξεν ανωτέρα πάσης περιγραφής, όπως μας διηγείτο, ο αείμνηστος παπά –Σακάς. Ήτο η πρώτη φορά καθ’ ήν Έλλην Βασιλεύς επεσκέπτετο την νήσον των Γιγάντων.» Δυστυχώς ο Σπανός δεν μας δίνει άλλες πληροφορίες.

       Πράγματι ο Κωνσταντίνος , ταξιδεύοντας από τ την ελληνοκρατούμενη τότε Σμύρνη όπου έκανε απόβαση συμβολικά στις 29 Μαΐου 1921,  προκειμένου να εμψυχώσει τους Έλληνες στρατιώτες, επισκέφθηκε τα Ψαρά στις 6 Ιουνίου του ίδιου έτους. Η επίσκεψη έγινε για να τιμήσει ο Βασιλιάς τους  Ήρωες των Ψαρών, προσκυνώντας την γενέθλιο αλλά και γη του μαρτυρίου τους. Οι απόγονοι των Ηρώων στο πρόσωπο του Βασιλιά έβλεπαν την πολυπόθητη Ελλάδα που μόλις πριν 9 χρόνια είχαν ενωθεί μαζί της. Η υποδοχή που του επεφύλαξαν ήταν πράγματι μεγαλειώδης. Στην πλατεία μπροστά από τον Αγ. Νικόλαο , την Μητρόπολη του Αιγαίου, στρώθηκε το τραπέζι για να παρακαθίσουν σε γεύμα ο Βασιλιάς με την συνοδεία του, τον πρίγκιπα Νικόλαο και τα μέλη της κυβέρνησης. Ολόκληρο το νησί ήταν για μέρες στο πόδι ώστε όλα να είναι στην εντέλεια. Καθένας πρόσφερε ότι μπορούσε . Άλλη τα μεταξωτά τραπεζομάντηλα για το τραπέζι, άλλη τα πορσελάνινα πιάτα της προίκας της, άλλη τα κρυστάλλινα ποτήρια κι άλλη τα χρυσά μαχαιροπίρουνα. Μα κι άντρες άλλος έσφαξε αρνιά άλλος έφερε τυρί και κοπανιστή άλλος ψάρια άλλος αστακοί άλλος μέλι κι άλλος  κρασί. Όλα όσα απλόχερα τους έδινε ο ευλογημένος τόπος τους υπήρχε πάνω στο τραπέζι για να φάει ο Βασιλιάς τους. Ο Πρόεδρος της κοινότητας Αντριάς Μαρκή Καραγιώργης ενδεδυμένος με την Ψαριανή φορεσιά υποδέχτηκε τον  Κωνσταντίνο. Το τι ειπώθηκε και από τους δύο δεν διασώθηκε το σίγουρο είναι ότι ο Βασιλιάς στην ομιλία του μίλησε για την ευγνωμοσύνη της Ελλάδος προς  τα Ψαρά και τους Ψαριανούς. Έπειτα έκατσαν να φάνε. Έχει διασωθεί ότι ο Βασιλιάς δεν έφαγε τίποτα παρά μόνο λίγο ψωμί με κοπανιστή. Υστέρα έβγαλε την ταμπακιέρα του για να καπνίσει και πρόσφερε μάλιστα και τσιγάρο στον Πρόεδρο.  Άλλες λεπτομέρειες για την επίσκεψη δεν γνωρίζουμε δυστυχώς .

Ανδρέας Μ. Καραγιώργης

Το Άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στις 5/3/2014 και έπειτα προστέθηκαν τα νέα τεκμήρια . 

*Αν και στο βιβλίο αναφέρεται το 1922 ως έτος της επίσκεψης το ορθό είναι 1921