ΨΑΡΙΑΝΟ 'ναι το ΚΑΡΑΒΙ και δε πασάρει...: Οι Ψαριανοί στην Κρητική Επανάσταση του 1866

Η δράση των Ψαριανών στους αγώνες των Ελλήνων για ελευθερία δεν σταματά στην επανάσταση του 1821, αλλά συνεχίζεται σε κάθε αγώνα που ακλούθησε. Σήμερα θα σας μιλήσω για τρεις Ψαριανούς καπετάνιους που κατά την Κρητική επανάσταση του 1866 ως πλοίαρχοι των πλοίων «Πανελλήνιον» και «Ύδρα» έσπασαν αρκετές φόρες τον αποκλεισμό των Οθωμανών ,μεταφέροντας εθελοντές, τρόφιμα και οπλισμό προς ενίσχυση των επαναστατών. Πρόκειται για τους Νικόλαο Αγγελικάρα, Ανδρέα Κοτζία και Γεώργιο Τζώτζη (ή Τσώτση). Πληροφορίες για αυτούς μαθαίνουμε από το Εθνικό Ημερολόγιων Βρεττού , ένα ετήσιο εικονογραφημένο περιοδικό ποικίλης ύλης. Εκδότης του ήταν ο Μαρίνος Παπαδόπουλος Βρεττός και κυκλοφόρησε για έντεκα χρόνια από το 1861 στο Παρίσι, τη Λειψία και την Αθήνα, ενώ διακινήθηκε με ταχυδρομικές συνδρομές σε όλη την Ευρώπη.

Ο Αγγελικάρας σε ξυλογραφία του περιοδικού
Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού

Ο Νικόλαος Αγγελικάρας γεννήθηκε στα Ψαρά πιθανότατα το 1813 όπως προκύπτει από τα αρχεία της Ερμούπολης. Το Εθνικό Ημερολόγιον Βρεττού αναφέρει ότι γεννήθηκε στα Ψαρά το 1827 κάτι το οποίο όμως δεν ευσταθεί καθότι τα Ψαρρά το 1827 παρέμεναν έρημα. Οι γονείς του ήταν εύποροι . Δώδεκα χρονών μπήκε στο ναυτικό και μπάρκαρε με πλοίο του πατέρα του. Τρία χρόνια αργότερα ήταν πλοίαρχος σε δικό του πλοίο. Ταξίδεψε σε όλη την Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο, και στον Ατλαντικό ωκεανό. Αν και ήταν ιδιοκτήτης δύο πλοίων προσελήφθη ως πλοίαρχος από την Ελληνική Ατμοπλοϊκή Εταιρεία με έδρα την Σύρο. Ως πλοίαρχος του «Πανελλήνιου» θα καταφέρει να σπάσει τον αποκλεισμό της Κρήτης, να μεταφέρει βοήθεια στους επαναστάτες, και να επιστρέψει το πλοίο ασφαλές στα ελληνικά ύδατα.

Φωτογραφία (cdv) του Ν. Αγγελικάρα από το Συριανό φωτογράφο Γ.Δαμιανό

Ο Α. Κοτζιάς σε ξυλογραφία του περιοδικού
Εθνικόν Ημερολόγιον Βρεττού

Ο Ανδρέας Κοτζιάς γεννήθηκε το 1818 στα Ψαρά. Γεμάτος πατριωτικό πάθος μπήκε στο ναυτικό το 1830 δόκιμος σε πλοίο του θείου του. Προέβη σε βαθμό σημαιοφόρου το έτος 1835. Εξακολούθησε στο ναυτικό επάγγελμα σε επαγγελματικά πλοία της οικογένειας που διάνυαν τον Εύξεινο Πόντο, την Μεσόγειο και τον Ατλαντικό ωκεανό. Το 1845 μπήκε στην υπηρεσία του βασιλικού ναυτικού. Υπηρέτησε ως υποπλοίαρχος της γαλέρας «Ματίλντα» και ως διευθυντής της «Ναυπλίας» και της «Μυκάλης». Όταν το 1856 αποστρατεύτηκε με βαθμό πλωτάρχη, προσλήφθηκε από την υπηρεσία της Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας. Η έκρηξη της Κρητικής επανάστασης τον βρίσκει πλοίαρχο του ατμόπλοιου «Ύδρα» με το οποίο εφοδίασε τους αγωνιστές με πολεμοφόδια και εθελοντές.

Ο Γ. Τζώτζης σε ξυλογραφία του περιοδικού

Εθνικόν Ημερολόγιον Βρεττού

Ο Γεώργιος Τζώτζης (ή Τσώτσης) γεννήθηκε στα Ψαρά το 1813. Από παιδί μπήκε στα καράβια και υπηρέτησε σε εμπορικά πλοία. Πήρε μέρος σε διάφορες ναυμαχίες του 1821 στο πλοίο του θείου του Δημήτρη Παπανικολή. Στα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα, διορίστηκε Σημαιοφόρος του Βασιλικού Ναυτικού μέχρι το 1844, οπότε προβιβάστηκε σε Υποπλοίαρχος και υπηρέτησε μέχρι το 1847. Τέθηκε σε διαθεσιμότητα και επέστρεψε στο εμπορικό ναυτικό ως εμποροπλοίαρχος εκτελώντας διάφορες πλοές στην Μεσόγειο και στον Ατλαντικό με προορισμό την Βρετανία. Το 1861 προσλήφθηκε στην Ελληνικής Ατμοπλοϊκή Εταιρεία ως υποπλοίαρχος . Τον Δεκέμβριο του 1866 ως πλοίαρχος του «Πανελλήνιου» σπάει και εκείνος τον αποκλεισμό της Κρήτης και ανεφοδιάζει τους επαναστάτες.

Γ. Τζωτσης σε μεγάλη
Ηλικία από το αρχείο
Ιδρύματος ιστορικών
Μελετών

Και λίγα λόγια για το «Πανελλήνιον» το οποίο ήταν ένα από τα πρώτα Ελληνικά ελικοφόρα ατμόπλοια, που χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως ταχυδρομικό (ποστάλι), μετέπειτα ως πολεμικό και στη συνέχεια ως εμπορικό πλοίο για περίπου μισό αιώνα. Υπό τη συνεχή δε διακυβέρνηση των άξιων πλοιάρχων του κατέστη τελικά θρυλικό αποκομίζοντας μεγάλη δόξα.

Ναυπηγήθηκε το 1855, επί βασιλείας του Όθωνα, προς εκσυγχρονισμό και ανανέωση του ελληνικού βασιλικού στόλου. Η ναυπήγησή του έγινε στα ναυπηγεία Henderson υπό την εποπτεία του Έλληνα ναυπηγού Γ. Τομπάζη. Έφερε δύο ιστούς για ιστιοφορία και μία μεγάλη σε ύψος καπνοδόχο ανάμεσα αυτών. Την ναυπήγηση αυτού ακολούθησαν και άλλα τέσσερα μείζονος εκτοπίσματος πλοία, τα «Ύδρα», «Αρκάδι», «Κρήτη» και «Ένωση» που αποτέλεσαν και το πρωτοποριακό (για την Ελλάδα και όλη την Α. Μεσόγειο) ατμο-ελικοκίνητο στόλο που διατέθηκε στην τότε "Υπηρεσία των Ταχυδρομίων" που τελούσε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εσωτερικών.

Με την άφιξή του Πανελληνίου και των αδελφών πλοίων στην Ελλάδα και την ύψωση της ελληνικής σημαίας, το 1857, με ειδική σύμβαση εκχωρήθηκαν στη νεοσύστατη τότε "Ελληνική Ατμοπλοΐα" Ερμούπολης, λεγόμενη απλούστερα "Συριανή", για την ανάπτυξη ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών που μέχρι τότε ήταν από προβληματικές μέχρι ανύπαρκτες.
Επί βασιλείας Γεωργίου του Α΄, με το ξέσπασμα της Κρητικής Επανάστασης (1866-1868) το "Πανελλήνιον" μαζί με το "Ύδρα" εξοπλίστηκαν στα ναυπηγεία της Σύρου με 2 πυροβόλα έκαστο και χρησιμοποιήθηκαν αμέσως στη ρήξη του αποκλεισμού της Κρήτης, που επιχειρούσαν τότε πλοία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και στην αποστολή και αποβίβαση εθελοντών μαχητών, τροφίμων και οπλισμού σε ενίσχυση των επαναστατών.

Το Πανελλήνιον σε χαρακτικό της εποχής

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης αυτής το "Πανελλήνιον" εκτέλεσε συνολικά εννέα δρομολόγια και διάφορους άλλους μικρούς πλόες αναγνώρισης. Στη τριετία αυτής κυβερνήτες του διετέλεσαν οι πλοίαρχοι Ν. Αγγελικάρας, Γ. Τζώτζης, Ν. Σαχτούρης και Β. Ορλώφ.

Σε κάποιο ταξίδι το πλοίο έγινε αντιληπτό από μια τούρκικη φρεγάδα που άρχισε να το καταδιώκει, έτσι το «Πανελλήνιον» μη μπορώντας να γλυτώσει μήτε από τα κανόνια της φρεγάτας, μήτε να ξεφύγει δια της ταχύτητας, κατέφυγε σε ένα μικρό λιμανάκι, τα νερά του οποίου ήταν ότι έπρεπε για το μικρό πλοίο, αλλά η τούρκικη φρεγάτα δεν μπορούσε να πλησιάσει από τον φόβο μήπως και κολλήσει στα αβαθή, η θέση δε του λιμανιού ήταν τέτοια που και ασφάλεια από τα πυροβόλα έδινε και ορατότητα δεν είχαν οι τούρκοι. Η φρεγάτα παρέμεινε ανοικτά του λιμανιού πολιορκώντας και καραδοκώντας την έξοδο του «Πανελλήνιου». Ο καπετάνιος του πλοίου Ν. Αγγελικάρας επιστράτευσε την πονηριά για να βγάλει το πλοίο του από την άσχημη αυτή κατάσταση, όλη την νύχτα το πλήρωμα του πλοίου του, έβαψε το «Πανελλήνιον» από σκούρο που ήταν σε λευκό άλλαξε όνομα σήκωσε και διαφορετική σημαία ,φόρτωσε στο κατάστρωμα δεμάτια με άχυρα που βρήκε στην ακτή, και την επομένη το πρωί, το πλοίο πέρασε μεταμφιεσμένο ξυστά από τις μπουκαπόρτες της τούρκικης φρεγάτας. Ο καπετάνιος και το πλήρωμα μάλιστα του λευκού «Πανελλήνιου» χαιρέτησαν καλόκαρδα τους ναύτες και αξιωματικούς της τούρκικης φρεγάτας, η οποία ανταπέδωσε τα φιλικά χαιρετίσματα του λευκού πλοίου και έμεινε να φυλά το λιμανάκι ώσπου να βγει το σκουρόχρωμο «Πανελλήνιον».

Κατά την κρητική επανάσταση του 1878, συμμετείχε ομοίως όπως και στη προηγούμενη εκτελώντας δεκαεπτά δρομολόγια. Κυβερνήτες του στη περίοδο αυτή διετέλεσαν οι πλοίαρχοι Ν. Σουρμελής και Ν. Δρίβας. Το 1916 ανετινάχθη κοντά στην Ίμβρο. Είναι άγνωστο αν τορπιλίσθηκε η προσέκρουσε σε νάρκη.

Το Ατμόπλοιο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ είχε τα παρακάτω Τεχνικά Χαρακτηριστικά

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ