Η Αγιά Κατερίνα που φανερώνει τον γαμπρό

 Ένα παλαιό Ψαριανό έθιμο.
     Η Αγία Αικατερίνη η Μεγαλομάρτυς είναι από τις πιο γνωστές Αγίες που η μνήμη της τιμάται στις 25 Νοεμβρίου τόσο από τους Ορθόδοξους όσο και από τους Καθολικούς. Η εκκλησία την όρισε ως προστάτιδα της Φιλοσοφίας και της παιδείας. Ο λαός όμως συνέδεσε την Αγία με άλλα πράγματα. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που η χριστιανική λατρεία μπλέκετε με τους λαϊκούς θρύλους και δεισιδαιμονίες . Στην κυρίως Ελλάδα θεωρούν ότι η Αγία φέρνει της βροχές του Νοεμβρίου τόσο αναγκαίες για τις καλλιέργειες. Στα νησιά του Αιγαίου από την άλλη έχουμε μαντικές επικλήσεις στην Αγία ώστε να έρθει στον ύπνο των ελεύθερων κοριτσιών, και να τους φανερώσει τον γαμπρό. Το έθιμο συναντάται με μικρές παραλλαγές σε διάφορα νησιά όπως την Κίμωλο και την Κρήτη όπως διαπίστωσα από μια μικρή έρευνα . Το έθιμο αυτό υπήρχε και στα Ψαρά τα παλιότερα χρόνια όπως μου διηγήθηκε η κ. Αγγελική Γιαμωνίτη. 

     Στα Ψαρά υπάρχει εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης στον οικισμό και συγκεκριμένα στους πρόποδες της Μαύρης Ράχης. Πρόκειται για ένα μικρό πέτρινο εξωκλήσι το οποίο στα νότια είναι ενωμένο με άλλο εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Λουκά. Το εκκλησάκι είναι χτισμένο πριν την επανάσταση και σίγουρα μετά το 1740 οπού ο Άγγλος περιηγητής Ρ. Ποκκόκ (δες εδώ) επισκέπτεται το νησί και περιγράφει μόνο τον ναό του Αγίου Λουκά. Το τελευταίο μισό αιώνα της δύο εκκλησίες επιμελείται η κ. Μαρία Ε. Γιαννάκου ή οποία τελεί και τις πανηγύρεις στις εορτές των Αγίων. Στην μνήμη της Αγίας Αικατερίνης την παραμονή γίνεται Μέγας Εσπερινός και ανήμερα Θεία Λειτουργία. Οι ελεύθερες κοπέλες λοιπόν, έπαιρναν από το στεφάνι της εικόνας της ένα λουλούδι και το βράδυ το έβαζαν διπλά στο μαξιλάρι του λέγοντας τρείς φορές την παρακάτω επίκληση

Αγία μου Κατερίνα μου, Τεντόρου θυγατέρα

Εσύ που πας στην άρολο , την κάρολο στην μαρμαροπηγή

Που είναι οι μοίρες των μοιρών,

Που λούζονται, χτενίζονται και ασημοκορδονίζονται

Εκεί είναι κι η δική μου.

Αν κάθεται να σηκωθεί, αν είν’ ορθή να ράνει 

Να ράνει όροι και βουνά να ‘ρθει να με μοιράνει 

Έτσι έπεφταν για ύπνο με την ελπίδα ότι θα δουν στο όνειρο τους τον νέο που έμελλε να παντρευτούν . Αντίστοιχο έθιμο υπήρχε και με τα κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων ή με κουφέτα από τον δίσκο με τα στέφανα από κάποιο γάμο.

Ανδρέας Μ. Καραγιώργης

Η νότια πλευρά της Αγιά Κατερίνας όπως την λένε οι Ψαριανοί
αγαπημένο μέρος της Ψαριανής νεολαίας για απομόνωση
τις καλοκαιρινές νύχτες με θέα το Αιγαίο και τα Αντίψαρα

Η θέση των δύο εξωκλησιώνστον οικισμό των Ψαρών