«Προκήρυγμα εθνικόν» Η κήρυξη της Επανάστασης από τα τρία ναυτικά νησιά

             Όταν το 1821 πάρθηκε η απόφαση για τον μεγάλο ξεσηκωμό και δόθηκε το σύνθημα από τον Υψηλάντη στο Ιάσιο της μολδοβλαχίας πρώτες από όλα τα νησιά κήρυξαν την επανάσταση οι Σπέτσες στις 3 Απριλίου 1821 . Ακολούθησαν τα Ψαρά στις 10 του Απρίλη μόλις ο Σπετσιώτης Γκίκας Τσούπας τους έφερε το χαρμόσυνο μαντάτο. Και λίγες μέρες αργότερα , στις 16 Απριλίου, ο Αντώνης Οικονόμου ξεσηκώνει τους υδραίους πάρα την αντίθετη άποψη των προκρίτων του νησιού που εν τέλει θα του στοιχίσει και την ζωή. 

            Από εκείνη την στιγμή σχηματίζεται και ο στόλος των τριών νησιών που θα γράψει χρυσές σελίδες ιστορίας τα επόμενα χρόνια του ξεσηκωμού. Η αρχή γίνεται με την από κοινού δημοσίευση από τις διοικήσεις των νησιών προς τους απανταχού Έλληνες . Το ονομάζουν «Προκήρυγμα εθνικόν» και αναφέρει τα εξής :

«Γενναίοι αδελφοί, φιλελεύθεροι Έλληνες, έφθασε το τέλος των

στεναγμών σας διά τας αδικίας, τας ύβρεις, τας ατιμίας και τ' άλλα

άπειρα κακά όπου επάσχετε. Επεσκέψατο ημάς εξ ύψους ο Σωτήρ ημών.

Εις όλους ενέπνευσεν ο Θεός αμετάτρεπτον ενθουσιασμόν του να

αποτεινάξωμεν τον σκληρότατον και ανυπόφορον ζυγόν των βαρβάρων

και ασεβών τυράννων μας. Χιλιάδες ανδρείοι αδελφοί μας με τον

αρχιστράτηγον πρίγκηπα Αλέξανδρον Υψηλάντην προχωρούν και

καταβαίνουν με γιγαντιαία βήματα από τον Δούναβιν εις την

Κωνσταντινούπολιν διά να καταβάλωσιν εκ θεμελίων τον τύραννον,

οπού ήδη κλονείται. Η Πελοπόννησος και όλη η Ελλάς εσήκωσαν την

σημαίαν της ελευθερίας και ο σταυρός τώρα βασιλεύει. Ευσεβείς

απόγονοι ανδρειοτάτων προγόνων, κάτοικοι των νήσων και της ξηράς,

όσοι μένετε ακόμη εις τον τουρκικόν ζυγόν, σηκωθήτε, πιάσετε τα

όπλα διά την κοινήν ελευθερίαν· όσοι έχετε καράβια μικρά και

μεγάλα αρματώσετέ τα και ενωθήτε με τον ελληνικόν στόλον, οπού

συγκροτείται από τας ναυτικάς δυνάμεις των Υδριωτών, Σπετσιωτών

και Ψαριανών, και σας υπόσχεται την ελευθερίαν όλου του

Αρχιπελάγους. Μη δειλιάσετε απόγονοι του Μιλτιάδου και

Θεμιστοκλέους· μη φανήτε ανάξιοι της ελευθερίας σας. Ο πόλεμος

γίνεται διά την πίστιν και την πατρίδα. Συλλογισθήτε πόσα κακά,

πόσας τυραννίας υποφέρετε από τους Τούρκους. Συλλογισθήτε πόσα

κακά θέλουν κάμει, εάν (όπερ μη γένοιτο) ξαναπιάσωσι τα άρματα.

Δεν πρέπει να λυπηθήτε μήτε άσπρα μήτε κορμία, μήτε κανέν άλλο

πράγμα, διά να κερδίσητε και ζωήν και ελευθερίαν. Τώρα είναι

καιρός εις τον οποίον οποίος θέλει να σώση την ψυχήν του, πρέπει

να την απολέση. Όποιος ημπορών να συναγωνισθή και να συντρέξη με

όποιον τρόπον ημπορεί, ήθελεν είναι αδιάφορος εις τον κοινόν

πόλεμον του έθνους, ο τοιούτος είναι εθνοκατάρατος, βδέλυγμα

ανθρώπων καί εξουθένημα λαού. Αλλά μη γένοιτο να φανή κανείς

τοιούτος· ανδρίζεσθε λοιπόν αδελφοί· σηκωθήτε εξ όλης ψυχής καί

καρδίας· πιάσετε τα όπλα καί κατακόψετε τους τυράννους, διά να

λάβητε την ελευθερίαν όπου όλοι κοινώς επιθυμούμεν.».

                                                      

Στο κείμενο της προκήρυξης έχει διατηρηθεί η αρχική ορθογραφία προέρχεται δε από το Αρχείο Νήσου Ψαρών , Β. Σφυρόερας Αθήνα 1979 Ακαδημία Αθηνών.

Τα Ψαριανά πολεμικά πλοία του Π. Μαστραντώνη

      

      Η απεικόνιση των πλοίων του αγώνα αλλά και των ναυμαχιών που έλαβαν χώρα στην επανάσταση του 1821 ήταν τον περασμένο αιώνα αγαπημένο θέμα για του Έλληνες ζωγράφους και χαράκτες. Στις μέρες μας όμως σπάνια αποτελούν ζωγραφικό μοτίβο. Ευτυχώς υπάρχει ένας ζωγράφος ο Παναγιώτης Μαστραντώνης που με την πένα του συνεχίζει να σχεδιάζει υπέροχα ελληνικά σκαριά των προηγούμενων αιώνων. Ανάμεσά τους και κάποια Ψαριανά όπου θα σας παρουσιάσω και εγώ σήμερα. Πριν από αυτό όμως ας δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη.

         Ο ζωγράφος - σχεδιαστής Παναγιώτης Μαστραντώνης με καταγωγή από την Ύδρα και την Ίο γεννήθηκε στον Πειραιά το 1940. Από το 1958 έως το 1960 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, στο Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών του Γιώργου και της Ελένης Βακαλό. Σπούδασε Αρχιτεκτονικό Σχέδιο, στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (Σχολές Δοξιάδη)από το 1960 έως και το 1963. Από το 1965 έως το 1967, παρακολούθησε μαθήματα Αρχιτεκτονικής Μακέτας στη Γερμανία, στο εργαστήρι Αρχιτεκτονικού Προπλάσματος, ΑLOΊS DIETRICH, Μόναχο. Έκτοτε, εργάστηκε επαγγελματικά την Αρχιτεκτονική Μακέτα έως το 1995

        Από το 1995 ασχολείται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό πλοίων, κυρίως ελληνικών ιστιοφόρων του 18ου - 19ου αιώνα, με μια μικτή τεχνοτροπία, ελεύθερου και γραμμικού σχεδίου, με σινική μελάνι και πενάκι , μεταφέροντας με εκπληκτική λεπτομέρεια τη μαγική πραγματικότητα των ιστιοφόρων πλοίων που χάθηκαν μέσα στον χρόνο.

Τα Ψαριανά έργα του

Ναβέτα «ΛΕΩΝΙΔΑΣ»  του Ναυάρχου των Ψαρών Νικολάου Αποστόλη .

Χωρητικότητας 460 τόνων με 14 πυροβόλα.

Μήκος τρόπιδος 30 πήχεις. 

Ναυπηγήθηκε τον Αύγουστο του 1820 εκ ξύλου πεύκου. 

Δαπάνη για την κατασκευή του πλοίου, 16.400 Ισπανικά Δίστηλα 

Η Περίφημη Ψαριανή Γαλιότα (Μύστικο)

         «Το κωπήλατο αυτό σκάφος είναι από τις Γαλιότες που χρησιμοποιούσαν οι Ψαριανοί στις κουρσάρικες επιχειρήσεις τους. Παρόμοια πλοία είχαν και οι Αλγερινοί πειρατές. Το πρωτότυπο εζωγράφισε ο Άγγλος υποπλοίαρχος E.Churchill και εχάραξε ύστερα ο DUNKAN, που το επιγράφει “Ελληνικό πειρατικό” και επίσης η αρχική χαλκογραφία σημειώνει ότι τη γαλιότα αυτή την κυβερνούσε ο Κανάρης.»

Δ. Γ. ΦΩΚΑΣ Υποναύαρχος ε.α. Λεύκωμα ΚΟΓΕΒΙΝΑ – Εκδόσεις Κογεβίνας Αθήνα 1938

           «Κατά την επανάστασίν των οι Ψαριανοί είχον σακολεύας 36, εξ αυτών οπλίσαντες είκοσι πέντε κατέστησαν αυτάς καταδρομικάς. Εναυπήγησαν και έτερα πλοία, των οποίων η κατασκευή ήτο καταλληλοτέρα δια καταδρομικά πλοία. Το μικρότερον κατά το μήκος είχε πήχεις είκοσι πέντε ναυπηγικάς και κώπας κατά μέρος δεκαέξ τάς ονόμαζαν δε γαλιώττες.» 

           «…ώπλισαν καταδρομικά και κατά πρώτον ώπλισαν τα μύστικα αυτών και τας λέμβους των πλοίων και έτσι έχουμε τα Καταδρομικά Μύστικα Ψαριανά … κατεδίωκαν για να συλλάβουν σακολεύας Οθωμανικάς, βρίκια και ότι τους τύχαινε…» 

Υπόμνημα της Νήσου Ψαρών υπό Κωνσταντίνου Νικόδημου – Υποναυάρχου 

Το μπρίκι «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» του Αντιναύαρχου Ψαρών Γεωργίου Σκανδάλη. 

Τρόπιδων 27 ½ πήχεων.

Ναυπηγήθηκε τον Ιανουάριον 1818 εκ ξύλου πεύκου. 

Δαπάνη 13.000 Ισπανικά Δίστηλα.

         Βασική πηγή έμπνευσης και στοιχείων υπήρξε το χειρόγραφο ημερολόγιο του πλοίου. Εις το εξώφυλλο του οποίου υπήρχε λείψανο ιχνογραφήματος παριστώντος τον «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ» (1824), εξ΄αυτού του ιχνογραφήματος, έχει αναπτυχθεί και το σχέδιο του πίνακα. 

Το μπρίκι «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» του Νικολή Χατζή Αλεξανδρή

Χωρητικότητας 300 τόνων με 12 κανόνια και καπετάνιο τον Ιωάννη Νικολή Χατζή Αλεξανδρή. 

Ναυπηγήθηκε τον Ιούνιο του 1818 στη Σύρο εκ ξύλου πεύκου. 

Μήκος τρόπιδος 27 πήχεις.

Κόστισε 12.200 Ισπανικά δίστηλα (73.200 γρόσια) 

    Η εφημερίδα «Αθηνά» αρ. 501/19 Ιανουαρίου 1838 σε εποχή που το μπρίκι ήταν πια αρκετά παλαιό, το χαρακτηρίζει «έν από τα ωραιότερα εμπορικά Ελληνικά Πλοία.» 

     Βγήκε σώο από τον Αγώνα και συνέχισε τις εμπορικές του δραστηριότητες φτάνοντας εώς την Αμερική έως ότου στις 19 Ιανουαρίου του 1838, σε « Απευκταίον συμβάν…» όπως αναφέρεται στην τοπική εφημερίδα «Ερμής»: «Άδοξα κάηκε στον λιμένα της Ερμούπολής της Σύρου από όπου είχε ξεκινήσει το 1818 την ένδοξη πορεία του.» 

    Προς τιμήν του υπέροχου αυτού πλοίου, με το τόσο τραγικά άδοξο αυτό τέλος, πραγματοποιήθηκε αυτός ο πίνακας. 

Πυρπολικό

Τομή και κάτοψη από το βιβλίο Κ. Νικόδημου Υπόμνημα περί κατασκευής των πυρπολικών 

Περισσότερα στοιχεία για τα πλοία τα σχέδια τους μπορείτε να βρείτε στην προσωπική σελίδα του καλλιτέχνη. 

http://www.mastrantonis-istiofora.gr